လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၃၁ ေန႔က အာဖရိကေတာင္ပိုင္းႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ဇင္ဘာေဘြမွာ အေထြေထြေ႐ြးေကာက္ပြဲ က်င္းပခဲ့ပါတယ္။ သက္ေတာ္ရွည္အာဏာရွင္ႀကီးအျဖစ္ ကမၻာေက်ာ္တဲ့ ေရာဘတ္ မူဂါဘီ ( Robert Mugabe ) နဲ႔ ဒီမိုကေရစီအေျပာင္းအလဲကို ေဖာ္ေဆာင္မယ့္ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ေမာ္ဂန္ ရွန္ဂီရိုင္း ( Morgan Tsvangirai) တို႔ ယွဥ္ၿပိဳင္တဲ့ပြဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဏာရွင္အုပ္စုနဲ႔ ဒီမိုကေရစီအုပ္စုတို႔ရဲ႕ ျပင္းထန္တဲ့ ယွဥ္ၿပိဳင္ပြဲႀကီးတစ္ခုအျဖစ္ ကမၻာက အလြန္စိတ္၀င္စားခဲ့ပါတယ္။
၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ အသက္ ၉၁ ႏွစ္ ရွိၿပီျဖစ္တဲ့ မူဂါဘီဟာ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံကို ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္က စၿပီး အုပ္စိုုးခဲ့တာပါ။ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ကေန ၁၉၈၇ ခုႏွစ္အထိ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၈၇ ခုႏွစ္ ကေန ယေန ့အထိ သမၼတအျဖစ္ ေတာက္ေလွ်ာက္အုပ္ခ်ဳပ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ၆ ႏွစ္တစ္ႀကိမ္ က်င္းပတဲ့ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲတိုင္းမွာ အႏိုင္ယူလာခဲ့တဲ့သူ ျဖစ္ၿပီး သူအႏိုင္ယူခဲ့တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲတိုင္းဟာလည္း မဲလိမ္မႈေတြ မဲခိုးမႈေတြနဲ႔ အၿမဲအျငင္းပြားခဲ့ရတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြခ်ည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ေမာ္ဂန္ရွန္ဂီရိုင္းကေတာ့ ဒီမိုကေရစီအေျပာင္းအလဲအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္သူအျဖစ္ နာမည္ႀကီးပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္က က်င္းပခဲ့တဲ့ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲမွာ မူဂါဘီကို ႐ုပ္ပ်က္ဆင္းပ်က္ ျဖစ္ေအာင္ အင္အားျပႏိုင္ခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။ ပထမအေက်ာ့ၿပိဳင္ပြဲမွာ ရွန္ဂီ႐ုိင္းက မဲအသာရခဲ့ေပမယ့္ မဲက ၅၀ ရာႏႈန္းမေက်ာ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ဒုတိယအေက်ာ့ကို မူဂါဘီနဲ႔ ျပန္ၿပိဳင္ရဖို႔ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီအခါမွာ မူဂါဘီ ဘက္ေတာ္သားေတြက ရွန္ဂီရိုင္းရဲ႕ ဘက္ေတာ္သားေတြကို အၾကမ္းဖက္ သတ္ျဖတ္တာေတြ လုပ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒုတိယအေက်ာ့ ျပန္ယွဥ္ၿပိဳင္ရမယ့္ပြဲကို ရွန္ဂီရိုင္းက မၿပိဳင္ေတာ့ဘူးလို႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ၿပီး မူဂါဘီက သမၼတ၊ ရွန္ဂီ႐ုိင္းက ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္လုပ္ဖို႔ သေဘာတူညီခဲ့ၾကတယ္။ ဒီအေျခခံဥပေဒကို ၂၀၁၃ ႏွစ္စပိုင္းမွာ ျပန္ျပင္ရာမွာ သမၼတရာထူးကိုပဲ ခ်န္ထားၿပီး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ရာထူးကို ျပန္ျဖဳတ္ပစ္ပါတယ္။ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ ဒီလိုု ျပင္ထားတဲ့ အေျခခံဥပေဒကို သ႐ုပ္ေဖာ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
မေျပာင္းလဲႏိုင္ေသးတဲ့ ဇင္ဘာေဘြ
![Mugabe Campaign 2]()
ေမာ္ဂန္ရွန္ဂီရိုင္းရဲ့ ပါတီက အတိုေကာက္ MDC ပါတီလို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီ ေျပာင္းလဲေရး လႈပ္ရွားမႈပါတီ (Movement for Democratic Change ) ပါ။ ပါတီရဲ့ အဓိကမူ၀ါဒက ဒီမိုကေရစီက်တဲ့ ေျပာင္းလဲမႈကိုု ေဖာ္ေဆာင္ေရး ျဖစ္ပါတယ္။
ေရာဘတ္မူဂါဘီရဲ႕ ပါတီက ZANU- PF ဇင္ဘာေဘြ အာဖရိကန္ အမ်ဳိးသား စည္းလံုးေရး မ်ဳိးခ်စ္တပ္ဦးပါတီ ( Zimbabwe African National Union – Patriotic Front) ျဖစ္ပါတယ္။ ပါတီရဲ႕ အဓိကမူ၀ါဒက အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒျဖစ္ပါတယ္။
ဇင္ဘာေဘြလြတ္လပ္ေရးရခဲ့တဲ့ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ကစၿပီး မူဂါဘီနဲ႔ သူ႔ပါတီက ေတာက္ေလွ်ာက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ရာမွာ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံဟာ ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံေတြထဲက တစ္ႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြလူဦးေရနဲ႔ ၈၀ ရာႏႈန္းေက်ာ္ဟာ တစ္ရက္၀င္ေငြ ၂ ေဒၚလာေအာက္မွာပဲ ရွိတဲ့ ဆင္းရဲသားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံသားတစ္ဦးခ်င္းရဲ့ တစ္ႏွစ္ထုတ္ကုန္ တန္ဖိုးဟာလည္း ေဒၚလာ ၆၀၀ ၀န္းက်င္ပဲ ရွိပါတယ္။ စီးပြားေရးခြ်တ္ၿခံဳက်မႈနဲ႔အတူ ေငြေၾကးတန္ဖိုးလည္း နိမ့္က်ခဲ့တဲ့အတြက္ ဇင္ဘာေဘြေဒၚလာ သန္း တစ္ေသာင္း (၁၀ ဘီလ်ံ) ဟာ အေမရိကန္ တစ္ေဒၚလာပဲ တန္တဲ့အထိ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြေငြစကၠဴမွာ ဇင္ဘာေဘြေဒၚလာ သန္းေပါင္း တစ္သန္းတန္ ေငြစကၠဴအထိ ရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ ေဒၚလာ တစ္ရာနဲ႔ ညီမွ်တဲ့ ေငြစကၠဴပါ။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္သူမွ ဇင္ဘာေဘြ ေငြစကၠဴကို မကိုင္ရဲဘူး။ နာရီပိုင္းအတြင္းမွာ ေခါက္ခ်ဳိးတန္ဘိုုးက်တတ္တဲ့ သဘာ၀ရွိလိုု႔ပါပဲ။
အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒကို အသံုးခ်ၿပီး အာဏာရွင္စနစ္နဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ မူဂါဘီကို ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံသားမ်ားက စက္ဆုပ္ေနေပမယ့္လည္း ေသနတ္ေျပာင္းကို မလွန္ႏိုင္တဲ့အတြက္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ငံု႔ခံေနခဲ့ၾကရပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ေျပာင္းလဲေရးကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးမယ့္ ရွန္ဂီ႐ုိင္းနဲ႔ သူ႔ရဲ႕MDC ပါတီကိုလည္း ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြၾကားက အင္တိုက္အားတိုက္ အားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အာဏာရွင္ မူဂါဘီက ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ေရြးေကာက္ပြဲကိုုလည္း အႏိုင္ယူသြားခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ထည့္ခဲ့တဲ့ မဲေတြရဲ ့ စုုစုုေပါင္း ၆၀ ရာႏႈန္းေက်ာ္ကို အရယူသြားပါတယ္။ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ရွန္ဂီ႐ုိင္းက ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ပဲ ရပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြျပည္သူလူထုက တခဲနက္ေထာက္ခံအားေပးတဲ့ ရွန္ဂီ႐ုိင္းကို အာဏာရွင္သမၼတ မူဂါဘီက ဘယ္လို အႏိုင္ယူခဲ့သလဲ။ ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီး ရွန္ဂီရိုင္းတို႔ဘက္က ထုတ္ျပန္တဲ့ ဇင္ဘာေဘြ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲ အစီရင္ခံစာထဲမွာ အေျဖေပးထားပါတယ္။
မဲလိမ္မဲခိုး အက်ဳိးေဆာင္ကုမၸဏီမ်ား
သမၼတမူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ အႏိုင္ရဖို ႔အတြက္ မဲလိမ္ မဲခိုးလုပ္ေပးတဲ့ ႏိုင္ငံျခား ကုမၸဏီေတြကို ငွားရမ္းခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။ ဒီကုမၸဏီေတြဟာ အဆင့္ျမင့္ နည္းပညာေတြနဲ႔ မဟာဗ်ဴဟာ နည္းဗ်ဴဟာခ်မွတ္ၿပီး မူဂါဘီအႏိုင္ရေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယ္လို ့ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲေအာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ မူဂါဘီဟာ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၁၀၀ ေက်ာ္ သံုးစြဲခဲ့ပါတယ္။ မဲလိမ္မဲခိုးလုပ္ငန္းကို မဟာဗ်ဴဟာ နည္းဗ်ဴဟာ ခ်ၿပီး စီမံခန္႔ခြဲေပးဖိုု႔ Nikuv Projects အမည္ရွိတဲ့ အစၥေရးကုုမၸဏီတခုကို ေဒၚလာ ၁၅ သန္းနဲ႔ ငွားရမ္းခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာ မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ မဲစာရင္းေတြကို ဘယ္လိုထည့္သြင္းမလဲ၊ ဘယ္လို ပံုစံနဲ႔ ထုတ္ျပန္ မလဲဆိုတာကို ဒီကုမၸဏီက စီမံခန္႔ခြဲေပးပါတယ္။ အစၥေရးကုုမၸဏီဟာ အစၥေရး ေထာက္လွမ္း ေရးအဖြဲ ့ ေမာ့ဆက္ရဲ့ လက္တံ တစ္ခုျဖစ္တယ္လို႔လည္း အစီရင္ခံစာက ဆိုထားပါတယ္။
![Mugabe Campaign]()
Nikuv Projects ကုမၸဏီက မူဂါဘီ ေအာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ မူဂါဘီရဲ႕ ဗဟိုေထာက္လွမ္းေရး တပ္ဖြဲ႔နဲ႔ ပူးတြဲအလုပ္လုပ္ရပါတယ္။ အလုပ္႐ုံးခန္းေတြအမ်ားစုဟာ စစ္တပ္စခန္းေတြထဲမွာ အေျခ စိုက္ထားၿပီး မူဂါဘီကိုယ္တိုင္ဟာလည္း ဒီကုမၸဏီရဲ့ အႀကီးအကဲေတြနဲ ့ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။ ဒီေထာက္လွမ္းေရးအရာရွိေတြဟာ ခ႐ုိင္႐ုံးေတြကိုု ႀကီးၾကပ္ရတယ္လို ့ ဆိုထားပါတယ္။
Nikuv Projects ကုမၸဏီ ရဲ ့ ပဓာနအလုပ္တစ္ခုကေတာ့ မဲစာရင္းျပဳစုေရးေကာ္မရွင္နဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး မဲစာရင္းအလြဲအမွားေတြ ထုတ္ျပန္ေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ႀကီးေတြမွာ မဲထည့္ရမယ့္ မဲစာရင္းေတြကို ထုတ္ျပန္ရာမွာ လူတစ္သန္းနီးပါးကို စာရင္းေဖ်ာက္ထားခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြရဲ ့ ၿမိဳ ့ေတာ္ ဟာရာေရး တစ္ၿမိဳ႔တည္းမွာ မဲစာရင္းထဲမွာ မပါတဲ့သူေပါင္း သံုုးသိန္း ငါးေသာင္းရွိပါတယ္။
မဲစာရင္းထဲ မပါသူေတြအေနနဲ႔ မဲစာရင္းထဲ ပါ၀င္ဖို႔အတြက္ မဲထည့္ခြင့္ ေလွ်ာက္လႊာေတြ တင္ရပါတယ္။ ေလွ်ာက္လႊာတင္တဲ့အခါမွာ အမွန္တကယ္ေနထိုင္ေၾကာင္း ရပ္ကြက္ေထာက္ခံစာ၊ လက္ထပ္စာခ်ဳပ္၊ အလုပ္ရွင္ေထာက္ခံစာ စတာေတြနဲ႔အတူ ပူးတြဲ တင္ျပရပါတယ္။ မဲထည့္ခြင့္ရဖို႔အတြက္ အလုပ္ပ်က္အကိုင္ပ်က္ျဖစ္ေအာင္ တမင္ဖန္တီးထားတာလုိ႔ ဆိုပါတယ္။ တစ္ေန႔လုုပ္မွ တစ္ေန႔စားရသူေတြအေနနဲ႔ ေလွ်ာက္လႊာတင္ႏို္င္ဖို ့ ခက္ခဲပါတယ္။
မဲထည့္ခြင့္ရွိသူေတြကို စာရင္းထဲ မပါ၀င္ေအာင္ ခ်န္ထားသလို သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ကြက္ေတြမွာ အမွန္တကယ္ ေနထုိင္ျခင္းမရွိဘဲ ေက်းလက္ေတာရြာမွာ ေနထိုင္သူေတြရဲ႕ အမည္မ်ားကိုေတာ့ မဲစာရင္းထဲမွာ ထည့္သြင္းထားပါတယ္။ ဒီအေရအတြက္က ႏွစ္သိန္းငါးေသာင္း ရွိပါတယ္။
ေနာက္ၿပီး ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံရဲ႕ အျပင္ကို ေရာက္ေနသူေတြ၊ ေသဆံုးသူေတြနဲ႔ တကယ္မရွိတဲ့ သူေတြရဲ႕ အမည္စာရင္းေတြကိုလည္း ထည့္သြင္းထားပါတယ္။ အသက္ ၁၈ႏွစ္မျပည့္သူေတြကို မဲစာရင္းထဲ ထည့္ထားတာေတြလည္း ရွိတယ္။ ဒီအေရအတြက္က တစ္သန္း ငါးသိန္း ရွိပါတယ္။
မဲဆႏၵနယ္တစ္ခုမွာဆိုရင္ မဲထည့္ခြင့္ရွိသူက သန္ေခါင္စာရင္းအရ (၂၀၀၀၀ ) မျပည့္ေပမယ့္ မဲစာရင္း ထဲမွာေတာ့ (၂၈၀၀၀) ရွိေနတယ္။ ေနာက္မဲဆႏၵနယ္တစ္ခုမွာေတာ့ မဲစာရင္းထဲပါတဲ့ လူ (၃၀၀၀၀) မွာ (၈၀၀၀) က ေသဆံုးၿပီးသူေတြျဖစ္ေနတယ္။ ေသဆံုုးၿပီးသူ ရွစ္သိန္းကို မဲဆႏၵနယ္ အသီးသီးမွာ ထည့္သြင္းထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံရပ္ျခားမွာ ေနထိုင္သူေတြရဲ႕ အမည္စုစုေပါင္း ကိုးသိန္း ဟာ မဲစာရင္းထဲမွာ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူမရွိဘဲနဲ႔ ထည့္ထားတဲ့ မဲဆႏၵရွင္ေပါင္းက အနည္းဆံုး တစ္သန္းခုနစ္သိန္းေက်ာ္ ရွိေနပါတယ္။
ဒီလို မဲစာရင္းအမွားေတြ မဲစာရင္းအပိုေတြ ထည့္သြင္းႏိုင္ဖိုု႔အတြက္ Nikuv Projects ကုမၸဏီက မွတ္ပံုတင္အတုေတြ စာရြက္စာတန္းအတုေတြ ျပဳလုပ္ေပးရပါတယ္။ ကုမၸဏီရဲ႕ ကြ်မ္းက်င္ပညာရွင္မ်ားဟာ ေရြးေကာက္ပြဲမက်င္းပခင္ ကိုးလအလို (၂၀၁၂ ႏို၀င္ဘာ) မွာ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံကို စတင္ေရာက္ရွိလာၾကၿပီး ေသဆံုးၿပီးသူေတြရဲ႕ အမည္စာရင္းနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားသြားေရာက္ေနထုိင္သူေတြရဲ႕ အမည္စာရင္းကို အေသးစိတ္ျပဳစုုေနခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။
၂၀၁၂ ခုႏွစ္က ျပဳလုပ္တဲ့ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ခံမႈအရ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံမွာ လူဦးေရ ၁၃ သန္း ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ မဲထည့္ခြင့္ရသူ (အသက္ ၁၈ႏွစ္ျပည့္သူ) စုစုေပါင္းက ၅ သန္း ၇ သိန္း ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မဲစာရင္းထုတ္ျပန္တဲ့အခါမွာ မဲထည့္ခြင့္ရသူအေရအတြက္က ၆သန္း ၄သိန္း ရွိေနပါတယ္။ တကယ္မဲထည့္ခြင့္ရွိသူေပါင္း တစ္သန္းကို ခ်န္ထားခဲ့ၿပီး ထည့္သူမရွိတဲ့ တေစၧမဲ ဆႏၵရွင္ (Ghost Voter) ေပါင္း တစ္သန္းခုနစ္သိန္းေက်ာ္ ထည့္သြင္းခဲ့တာလို ့ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။
ေနာက္ဆံုး အတည္ျပဳတဲ့ မဲစာရင္းကို ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပမယ့္ရက္ မတိုင္မီ ကိုုးရက္အလို မွာ ထုတ္ျပန္လိုက္တယ္။ အတိုက္အခံဘက္က ဒီမဲစာရင္းကို ကန္ ့ကြက္ခဲ့ေပမဲ့ မဲစာရင္းထဲ မပါသူ ေတြကိုုလည္း လ်စ္လ်ဴရႈခဲ့သလို တေစၦမဲေတြကိုလည္း မပယ္ဖ်က္ေပးခဲ့ပါဘူး။
ေခတ္မီနည္းပညာနဲ ့ မဲခိုးျခင္း
ဇင္ဘာေဘြရဲ့ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အတိုက္အခံဘက္က အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္ရာမွာ ေခတ္မီနည္းပညာကို သံုးၿပီး မဲခိုးေပးတဲ့ ကုမၸဏီအေၾကာင္းလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီကုမၸဏီကေတာ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ျဖစ္ၿပီး ေရစာပါတဲ့ မဲျပားစာရြက္ေတြကို ထုတ္လုပ္ေပးရတာပါ။ ဒီေရစာပါတဲ့ မဲစာရြက္မွာ ထူးျခားခ်က္ရွိပါတယ္။ မဲစာရြက္ရဲ႕ ဘယ္ေနရာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ တံဆိပ္တံုးနဲ ့ ထုလိုက္ရင္ မဲစာရြက္ေပၚမွာ ထင္က်န္ရစ္တဲ့ မင္ကို ေရစာပါတဲ့ ေနရာကေန စုပ္ယူလိုက္ပါတယ္။ ေရစာက ၾကက္ေျခခတ္ပံုသဏၭာန္ျဖစ္တဲ့အတြက္ မင္ေရာက္သြားတဲ့အခါ ၾကက္ေျခခတ္ပံု ေပၚ လာပါတယ္။ အဲဒီေရစာပါတဲ့ ေနရာဟာ မူဂါဘီရဲ့ ကိုုယ္စားလွယ္နာမည္ရွိတဲ့ ေနရာလို႔ ဆိုပါတယ္။ အတိုက္အခံပါတီကို သေဘာက်လို႔ တံဆိပ္တံုးႏွိပ္တာမွန္သမွ်ဟာ မူဂါဘီရဲ႕ လူေတြဆီကို ေရာက္သြားတာခ်ည္းျဖစ္ပါတယ္။
ဒါက ေခတ္မီနည္းပညာကို အသံုးျပဳၿပီး တီထြင္ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ မဲစာရြက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို မဲစာရြက္ေပါင္း တစ္သန္းကို တ႐ုတ္ကုမၸဏီက ထုတ္လုပ္ေပးခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာမွာ ဆိုပါ တယ္။ ဇင္ဘာေဘြ ၂၀၁၃ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲႏွစ္ခု ထည့္ရပါတယ္။ တစ္ခုုက သမၼတအတြက္ျဖစ္ၿပီး တစ္ခုက လႊတ္ေတာ္အမတ္အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ တ႐ုတ္ကုမၸဏီက ထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ေရစာပါမဲစာရြက္တစ္သန္းကို သမၼတေရြးပြဲအတြက္ ငါးသိန္း၊ လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေရြးပြဲအတြက္ ငါးသိန္း သံုးခဲ့ၿပီး သီးသန္႔မဲဆႏၵနယ္ ေလးခုမွာ သံုးခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။
မဲထည့္သူလား၊ မဲေရတြက္သူလား
အာဏာရွင္မူဂါဘီဟာ ေရြးေကာက္ပြဲမွန္သမွ်ကို အႏိုင္ယူခဲ့ရာမွာ ႐ုရွအာဏာရွင္ႀကီး စတာလင္ရဲ႕ နည္းလမ္းကို လက္ကိုင္ျပဳၿပီး အႏိုင္ယူခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စတာလင္ ေျပာခဲ့တဲ့ စကားကို ၾကည့္ရင္ စတာလင္နည္းကို သိႏိုင္ပါတယ္။
“ျပည္သူလူထုအတြက္ စိတ္ေက်နပ္မႈရေအာင္ ေရြးေကာက္ပြဲတစ္ခု ဖန္တီးေပးရမယ္။ မဲထည့္ခ်င္တဲ့ဆႏၵျပည့္ေအာင္ လုပ္ေပးရမယ္။ ဒါေပမယ့္ မဲထည့္သူေတြက ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို ဆံုးျဖတ္တာမဟုတ္ဘူး။ မဲေရတြက္သူေတြကသာ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို ဆံုးျဖတ္တာ ျဖစ္တယ္” တဲ့။
မူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲကို အႏိုင္ယူဖို႔အတြက္ မဲေရတြက္သူအဖြဲ႔ကို စနစ္တက် ျပင္ ဆင္ခဲ့တာပါ။ မူဂါဘီဖြဲ ့စည္းထားတဲ့ မဲေရတြက္သူအဖြဲ ့က လုပ္ခဲ့တာေတြကို အႏွစ္ခ်ဳပ္ရင္
(၁) ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကို ဟန္ျပထားၿပီး မဲစာရင္းေတြကို စိတ္တိုင္းက် ထုတ္ျပန္ႏိုင္ဖိုု ့ အတြက္ ႏိုင္ငံျခားကုမၸဏီေတြနဲ႔ ေထာက္လွမ္းေရးအရာရွိေတြကို သံုးခဲ့တယ္။ မဲစာရင္း ျပဳစု ထုတ္ျပန္ေရးနဲ႔ မဲေရတြက္ျခင္းအလုပ္အတြက္ ပင္စင္စား စစ္တပ္အရာရွိေဟာင္း တစ္ေထာင္ကို ျပန္ခန္႔အပ္ခဲ့တယ္။ ခ႐ုိင္ရံုးေတြကို ႀကီးၾကပ္တယ္။
(၂) မဲစာရင္းထုတ္ျပန္တဲ့အခါ အတိုက္အခံဘက္ ထည့္မယ့္ မဲေတြကို အခ်က္အလက္ မွားေအာင္ လုပ္ခဲ့တယ္။ ၿမိဳ ့ေနျပည္သူေတြထဲက အသက္ ၁၈ ႏွစ္နဲ႔ အသက္ ၃၅ ႏွစ္အၾကား မဲဆႏၵရွင္ သိန္းနဲ႔ခ်ီၿပီး မဲစာရင္းထဲက ေဖ်ာက္ခဲ့တယ္။ မဲစာရင္းထဲ ပါခ်င္တဲ့သူက ေထာက္ခံခ်က္ေတြ ပူးတြဲၿပီး ေလွ်ာက္လႊာတင္ရတယ္။ ဒီမဲအမ်ားစုက အတိုက္အခံဘက္ကို ေရာက္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ တမင္မွားယြင္းေဖာ္ျပတာျဖစ္ပါတယ္။
(၃) ေက်းလက္ေတာရြာမွာ ေနထိုင္သူေတြရဲ႕ အမည္စာရင္းေတြကို ၿမိဳ႕ေတြေပၚက မဲစာရင္းထဲမွာ လိပ္စာေျပာင္းၿပီး ထည့္သြင္းတယ္။ မွတ္ပံုတင္အတုေတြ လုပ္ေပးတယ္။
(၄) မဲထည့္သူက ေျခာက္သန္းေက်ာ္ပဲ စာရင္းရွိေပမယ့္ မဲစာရြက္ေပါင္း ဆယ္သန္းေက်ာ္ ပံုႏွိပ္ထုတ္လုပ္ခဲ့တယ္။ မဲစာရြက္ ေလးသန္းအထိ ပို ထုတ္ခဲ့တယ္။
(၅) တကယ္မရွိသူေတြ၊ ျပည္ပမွာ ေနတဲ့အတြက္ မဲမထည့္ႏိုင္သူေတြ၊ ေသဆံုးၿပီးသူေတြကို မဲစာရင္းထဲမွာ ထည့္သြင္းခဲ့တယ္။ (ခန္႔မွန္းခ်က္အရ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံသား ၃ သန္းေက်ာ္ဟာ ႏိုင္ငံျခားမွာ ေနထိုင္ အလုပ္လုပ္ပါတယ္)
(၆) ေခတ္မီနည္းပညာနဲ႔ ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ေရစာပါတဲ့ မဲစာရြက္ေတြသံုုးၿပီး ထည့္တဲ့ မဲတိုင္းကိုု ကိုယ့္မဲျဖစ္ေအာင္ လုပ္ခဲ့တယ္။
ဇင္ဘာေဘြသင္ခန္းစာ
![Schvangirai Campaign]()
ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံရဲ့ သက္ေတာ္ရွည္အာဏာရွင္ႀကီီး မူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲကို နည္းမ်ိဳးစံု အသံုးျပဳၿပီး အႏိုင္ယူသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီေျပာင္းလဲေရးသမား ရွန္ဂီ႐ုိင္းကေတာ့ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ေနရာကေန ဖယ္ေပးလိုက္ရပါတယ္။
ဇင္ဘာေဘြ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲအေၾကာင္း ျပန္လည္သံုးသပ္တင္ျပတဲ့ အစီရင္ခံစာကို ေထာက္ဆၿပီး လာမယ့္ႏို၀င္ဘာလ ၈ ရက္ေန႔မွာ က်င္းပမယ့္ ျမန္မာ့ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ စိုးရိမ္စရာေတြ ရွိလာပါတယ္။ စိုးရိမ္စရာေကာင္းတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို သတင္းစာဂ်ာနယ္ေတြနဲ႔ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္ လူမႈကြန္ရက္စာမ်က္ႏွာေတြေပၚမွာ အထင္အရွားေတြ႔ ေနရတာေၾကာင့္ပါ။
(၁) ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥကၠ႒ဟာ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္း တစ္ဦးျဖစ္သလို ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႔၀င္အမ်ားစုဟာလည္း စစ္ဗုိလ္ေတြ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ မိုးေဇၿငိမ္းရဲ့ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္ စာမ်က္ႏွာမွာ အေသးစိတ္ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ တပ္မေတာ္အရာရွိ (၇၀) ကို ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္႐ုံးမွာ လႊဲေျပာင္းတာ၀န္ထမ္းေစခဲ့တယ္။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ကုန္ကာနီးမွာ ေနာက္ထပ္ တပ္မေတာ္အရာရွိ (၃၅) ဦး (ဗုုိလ္မွဴး ၃၀ နဲ႔ ဗိုလ္ႀကီး ၅ ဦး) ကို ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္႐ုံးမွာ ေရႊ႕ ေျပာင္းတာ၀န္ထမ္းေစခဲ့တယ္လို ့ ဆိုပါတယ္။
ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္႐ုံးခ်ဳပ္ေအာက္က ျပည္နယ္နဲ ့တိုင္းေဒသႀကီး႐ုံး (၁၄) ႐ုံးမွာ ေရြးေကာက္ပြဲႀကီးၾကပ္မယ့္ ထိပ္ဆံုးအရာရွိ (၁၄) ေယာက္ဟာ တပ္မေတာ္သားေတြခ်ည္း ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ခ႐ုိင္ေပါင္း (၆၉) ခ႐ုိင္ နဲ႔ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသ (၆) ခုရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲ ႀကီးၾကပ္ေရး အရာရွိအားလံုးဟာလည္း တပ္မေတာ္သားေတြခ်ည္းျဖစ္တယ္လို႔ မိုးေဇၿငိမ္းရဲ့ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္စာမ်က္ႏွာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
(၂) ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္က ပထမအႀကိမ္ မဲစာရင္းထုတ္ျပန္ရာမွာ အမွားအယြင္း ၃၀ ရာႏႈန္းအထိ ရွိေနတယ္။ ဒါကို ေကာ္မရွင္ဥကၠ႒ကိုယ္တိုင္ ၀န္ခံခဲ့ပါတယ္။
(၃) ပထမအႀကိမ္မဲစာရင္းမွာ မပါ၀င္သူမ်ားနဲ႔ အခ်က္အလက္လြဲသူမ်ားကို ႏိုင္ငံသားစိစစ္ေရးကတ္မ်ား၊ အိမ္ေထာင္စုဇယားမ်ား၊ ရပ္ကြက္တာ၀န္ခံေထာက္ခံစာမ်ားနဲ႔ ပူးတြဲၿပီး ေလွ်ာက္လႊာ တင္ခိုင္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒုတိယအႀကိမ္ မဲစာရင္းထုတ္ေတာ့ ထပ္မွားတယ္။
(၄) မဲစာရင္းထဲမွာ ေသဆံုးသူမ်ား၊ ႏိုင္ငံရပ္ျခားတြင္ အလုပ္လုပ္ေနထိုင္သူမ်ား၊ သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ကြက္အတြင္း မေနထိုင္သူမ်ား ပါ၀င္ေနတယ္။ (မဲဆႏၵနယ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ လူမရွိဘဲနဲ႔ နာမည္ေတြပါ၀င္ေနတာဟာ ေထာင္ဂဏန္း၊ ေသာင္းဂဏန္း အေရအတြက္ ျဖစ္ေနတယ္လို ့ ဂ်ာနယ္မ်ားမွာ ေရးသားေဖာ္ျပပါတယ္)
(၅) မဲျပားစာရြက္ေတြကို မဲထည့္မယ့္သူ အေရအတြက္ထက္ပိုၿပီး ႐ုိက္ႏွိပ္ထားတာ သန္းနဲ႔ ခ်ီၿပီး ရွိေနတယ္။ မဲထည့္ခြင့္ရသူေပါင္းဟာ သန္းသံုးဆယ္ေက်ာ္ပဲ ရွိပါမယ္။ (၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲစာရင္း၀င္သူက ၂၉ သန္းရွိခဲ့ၿပီး မဲထည့္သူက ၂၃သန္းနီးပါး ရွိခဲ့ပါတယ္)။ မဲဆႏၵရွင္ တစ္ဦးဟာ မဲျပားသံုးျပားထည့္ရမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ မဲျပားလိုအပ္ခ်က္ဟာ သန္းတစ္ရာမေက်ာ္ပါဘူး။ ယခု ရိုက္ႏွိပ္ထားတာက သန္း ၁၃၅ သန္းေက်ာ္ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕တိုင္းေဒသႀကီးေတြမွာ တိုင္းရင္းသားတခ်ိဳ႕အေနနဲ႔ မဲေလးျပားထည့္ရမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ အေရအတြက္က သန္းဂဏန္းကို မေက်ာ္ပါဘူး။
(၆) ႏိုင္ငံျခားမွာ အလုပ္လုပ္ေနထိုင္သူေတြ အနည္းဆံုး ေလးသန္းရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သံ႐ုံးေတြမွာ မဲထည့္ခြင့္ရသူက ေသာင္းဂဏန္းအေရအတြက္ပဲ ရွိပါတယ္။ မဲထည့္ရာမွာ အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႔ေအာင္ သံ႐ုံးေတြက မစီစဥ္ေပးဘူးလိုု႔ ေ၀ဖန္ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားမွာ အလုပ္လုပ္ေနထုုိင္သူေတြရဲ႕ အမည္ေတြကိုု မဲစာရင္းထဲမွာ ေတြ႔ရတယ္လိုု ့ ေရးသားၾကပါတယ္။
(၇) ႀကိဳတင္မဲေတြ ထည့္ရာမွာ တံဆိပ္တံုးမွာ သံုးတဲ့မင္ေတြ အျမန္မေျခာက္ဘူး၊ မဲစာရြက္ေတြကို အ၀ါေရာင္စကၠဴေတြနဲ႔ ပံုႏွိပ္ထားတဲ့အတြက္ ပါတီတံဆိပ္ေတြ မသဲကြဲဘူး၊ ႀကိဳတင္မဲထည့္တဲ့ ပလတ္စတစ္ပံုးေတြ အလြယ္နဲ႔ ဖြင့္လို႔ ရတယ္ စတဲ့ ေ၀ဖန္ခ်က္ေတြ ထြက္ေနပါတယ္။
(၈) အတိုက္အခံပါတီမ်ားအားေကာင္းတဲ့ တိုင္းရင္းသားေဒသေတြမွာ ထိုးစစ္ဆင္ၿပီး ေရြးေကာက္ပြဲမျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးေနတယ္လို႔ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ ့အစည္းေတြက ေျပာေနပါတယ္။
(၉) ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဘယ္လို မဲထည့္ရမလဲ ဆိုတာကို ပညာေပးမႈအားနည္းတဲ့အတြက္ တခ်ိဳ ႕ေဒသက ျပည္သူေတြ ဘယ္လိုု မဲထည့္ရမလဲ မသိၾကဘူး။
(၁၀) စက္တင္ဘာလအတြင္းမွာ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္က အႀကီးအကဲေတြ အစၥေရးႏိုင္ငံနဲ႔ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကို သြားေရာက္ခဲ့တာဟာ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ဘယ္လိုပတ္သက္မလဲလို႔ တြက္ခ်က္တာေတြ ရွိေနပါတယ္။
(၁၁) ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ့ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဇင္ဘာေဘြေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ထူးထူးျခားျခား တိုက္ဆိုင္ေနတဲ့ အခ်က္က ဒီမိုကေရစီအေျပာင္းအလဲ ဆိုတဲ့ ရွန္ဂီ႐ုိင္းတို႔ ပါတီက အနီေရာင္ ၀တ္စံုေတြ ၀တ္ၾကတယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ၀တ္စံုနဲ႔ အေရာင္တူေနပါတယ္။ မူဂါဘီရဲ႕ ပါတီက အစိမ္းေရာင္ဦးထုပ္ေတြ ေဆာင္းၾကတယ္။ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ရဲ႕ ျပည္ေထာင္စုႀကံ့ခိုင္ေရးနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးပါတီက အစိမ္းေရာင္၀တ္စံုနဲ႔ ဆင္တူပါတယ္။ တပ္မေတာ္ရဲ႕ ၀တ္စံုသစ္အေရာင္ အစိမ္းႏုနဲ ့ အထူးဆင္တူပါတယ္။
ဒီလို အခ်က္အလက္ေတြ အျဖစ္အပ်က္ေတြေၾကာင့္ ျမန္မာ့ေရြးေကာက္ပြဲဟာလည္း ဇင္ဘာေဘြလို ျဖစ္ေလမလားလို႔ စိုးရိမ္ေနၾကရတာပါ။ ဘာပဲျဖစ္ေစ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ၂၀၁၅ အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ မဲစာရင္းအမွားအယြင္းေတြ တင္းၾကမ္းနဲ႔ပဲ ေနာက္ တပတ္အၾကာ ႏို၀င္ဘာ ၈ ရက္ ေန႔မွာ က်င္းပပါေတာ့မယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္က အမွန္တရားကို မထင္ဟပ္ရင္ ဘာဆက္လုပ္ၾကမလဲ ဆိုတာကို မဲထည့္ခြင့္ရတဲ့ ျပည္သူေတြေရာ၊ မဲထည့္ခြင့္မရတဲ့ ျပည္သူေတြပါ စဥ္းစားထားၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီခရီး မနီးလွပါ။
ေမာင္သာမည
...............................
ဇငၻာေၾဘ မဲလိမၼႈႀကီး
Schvangirai Campaign 2 copy
By ဒီဗီႀဘီ
1 November 2015
ၾလႏၡဲ့တဲ့ ၂၀၁၃ ခုႏြစ္ ဇူလိုငႅ ၃၁ ေန႔က အာဖရိေကတာငၸိဳင္းႏိုင္ငံတစၡဳ်ဖစၲဲ့ ဇငၻာေၾဘမြာ ေအေၾထေၾထ႐ျးေကာၾကၸဲ က္င္းပခဲ့ပါတယ္။ သက္ေတာ္ရြၫ္အာဏာရြင္ႀကီးအ်ဖစ္ ကမၻာေက္ာၱဲ့ ေရာဘတ္ မူဂါဘီ ( Robert Mugabe ) နဲ႔ ဒီမိုေကရစီေအ်ပာင္းအလဲကို ေဖာ္ေဆာငၼယ့္ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ေမာၢႏ္ ရြႏၢီရိုင္း ( Morgan Tsvangirai) တို႔ ယြၪ္ၿပိဳငၲဲ့ျပဲ ်ဖစၸါတယ္။ အာဏာရြင္အဳပၥဳနဲ႔ ဒီမိုေကရစီအုပၥဳတို႔ရဲ႕ ်ပင္းထႏၲဲ့ ယြၪ္ၿပိဳျငၸဲႀကီးတစၡဳအ်ဖစ္ ကမၻာက အၾလႏၥိတ္၀ငၥားခဲ့ပါတယ္။
၂၀၁၅ ခုႏြစၼြာ အသက္ ၉၁ ႏြစ္ ရြိၿပီ်ဖစၲဲ့ မူဂါဘီဟာ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံကို ၁၉၈၀ ်ပၫ့္ႏြစၠ စၿပီး အုပၥိဳုးခဲ့တာပါ။ ၁၉၈၀ ်ပၫ့္ႏြေစၠန ၁၉၈၇ ခုႏြစ္အထိ ၀ႏ္ႀကီးခ္ဳပ္အ်ဖစ္ အုပၡ္ဳပၡဲ့ၿပီး ၁၉၈၇ ခုႏြစ္ ေကန ေယန ့အထိ သမၼတအ်ဖစ္ ေတာက္ေလြ္ာက္အဳပၡ္ဳပ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ၆ ႏြစၲစ္ႀကိမ္ က္င္းပတဲ့ သမၼေတျရးေကာၾကၸဲတိုင္းမြာ အႏိုင္ယဴလာခဲ့တဲ့သူ ်ဖစ္ၿပီး သူအႏိုင္ယဴခဲ့တဲ့ ေျရးေကာၾကၸဲတိုင္းဟာလၫ္း မဲလိမၼႈေၾတ မဲခိုးမႈေၾတနဲ႔ အၿမဲအ်ငင္းျပားခဲ့ရတဲ့ ေျရးေကာၾကၸဲေၾတခ္ၫ္း ်ဖစၸါတယ္။
ေမာၢႏ္ရြႏၢီရိုင္းေကတာ့ ဒီမိုေကရစီေအ်ပာင္းအလဲအၾတက္ တိုၾကၸဲ၀င္သဴအ်ဖစ္ နာမၫ္ႀကီးပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုႏြစၠ က္င္းပခဲ့တဲ့ သမၼေတျရးေကာၾကၸဲမြာ မူဂါဘီကို ႐ုပၸ္ကၦင္းပ္က္ ်ဖစ္ေအာင္ အင္အား်ပႏိုငၡဲ့သူ်ဖစၸါတယ္။ ပထမေအက္ာ့ၿပိဳျငၸဲမြာ ရြႏၢီ႐ုိင္းက မဲအသာရခဲ့ေပမယ့္ မဲက ၅၀ ရာႏႈႏ္းေမက္ာၡဲ့တာေၾကာင့္ ဒုတိယေအက္ာ့ကို မူဂါဘီနဲ႔ ်ပႏ္ၿပိဳင္ရဖို႔ ်ဖစႅာပါတယ္။ ဒီအခါမြာ မူဂါဘီ ဘက္ေတာ္သားေၾတက ရြႏၢီရိုင္းရဲ႕ ဘက္ေတာ္သားေၾတကို အၾကမ္းဖက္ သတ္်ဖတၱာေၾတ လုပၸါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒုတိယေအက္ာ့ ်ပႏ္ယြၪ္ၿပိဳင္ရမယ့္ျပဲကို ရြႏၢီရိုင္းက မၿပိဳင္ေတာ့ဘူးလို႔ ဆံုး်ဖတၡဲ့ပါတယ္။ ေနာကၦံဳးေတာ့ ေအ်ခခံဥေပဒကို ်ပင္ၿပီး မူဂါဘီက သမၼတ၊ ရြႏၢီ႐ုိင္းက ၀ႏ္ႀကီးခ္ဳပႅဳပၹိဳ႕ ေသဘာတူညီခဲ့ၾကတယ္။ ဒီေအ်ခခံဥေပဒကို ၂၀၁၃ ႏြစၥပိုင္းမြာ ်ပႏ္်ပင္ရာမြာ သမၼတရာထူးကိုပဲ ခ္ႏၴားၿပီး ၀ႏ္ႀကီးခ္ဳပ္ရာထူးကို ်ပႏ္်ဖဳတၸစၸါတယ္။ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲဟာ ဒီလိုု ်ပငၴားတဲ့ ေအ်ခခံဥေပဒကို သ႐ုပ္ေဖာၱာ ်ဖစၸါတယ္။
ေမ်ပာင္းလဲႏိုင္ေသးတဲ့ ဇငၻာေၾဘ
Mugabe Campaign 2ေမာၢႏ္ရြႏၢီရိုင္းရဲ့ ပါတီက အတိုေကာက္ MDC ပါတီလို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီမိုေကရစီ ေ်ပာင္းလဲေရး လႈပ္ရြားမႈပါတီ (Movement for Democratic Change ) ပါ။ ပါတီရဲ့ အဓိကမူ၀ါဒက ဒီမိုေကရစီက္တဲ့ ေ်ပာင္းလဲမႈကိုု ေဖာ္ေဆာင္ေရး ်ဖစၸါတယ္။
ေရာဘတၼဴဂါဘီရဲ႕ ပါတီက ZANU- PF ဇငၻာေၾဘ အာဖရိကႏ္ အမ္ဳိးသား စၫ္းလံုးေရး မ္ဳိးခ္စၲပ္ဦးပါတီ ( Zimbabwe African National Union – Patriotic Front) ်ဖစၸါတယ္။ ပါတီရဲ႕ အဓိကမူ၀ါဒက အမ္ဳိးသားေရး၀ါဒ်ဖစၸါတယ္။
ဇငၻာေၾဘၾလတႅပ္ေရးရခဲ့တဲ့ ၁၉၈၀ ်ပၫ့္ႏြစၠစၿပီး မူဂါဘီနဲ႔ သူ႔ပါတီက ေတာက္ေလြ္ာက္အဳပၡ္ဳပၡဲ့ရာမြာ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံဟာ ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံေၾတထဲက တစ္ႏိုင္ငံ်ဖစႅာခဲ့ပါတယ္။ ဇငၻာေၾဘလူဦးေရနဲ႔ ၈၀ ရာႏႈႏ္းေက္ာ္ဟာ တစ္ရက္၀င္ေၿင ၂ ေဒၚလာေအာကၼြာပဲ ရြိတဲ့ ဆင္းရဲသားေၾတ ်ဖစၸါတယ္။ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံသားတစ္ဦးခ္င္းရဲ့ တစ္ႏြစၴဳတၠဳႏ္ တႏၹိဳးဟာလၫ္း ေဒၚလာ ၆၀၀ ၀ႏ္းက္ငၸဲ ရြိပါတယ္။ စီးျပားေရးျခ္တ္ၿခံဳက္မႈနဲ႔အတူ ေေျငၾကးတႏၹိဳးလၫ္း နိမ့္က္ခဲ့တဲ့အၾတက္ ဇငၻာေေၾဘဒၚလာ သႏ္း တစ္ေသာင္း (၁၀ ဘီလ္ံ) ဟာ ေအမရိကႏ္ တစ္ေဒၚလာပဲ တႏၲဲ့အထိ ်ဖစၡဲ့ပါတယ္။ ဇငၻာေေၾဘျငစကၠဴမြာ ဇငၻာေေၾဘဒၚလာ သႏ္းေပါင္း တစ္သႏ္းတႏ္ ေျငစကၠဴအထိ ရြိပါတယ္။ ေအမရိကႏ္ ေဒၚလာ တစ္ရာနဲ႔ ညီမြ္တဲ့ ေျငစကၠဴပါ။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္သဴမြ ဇငၻာေၾဘ ေျငစကၠဴကို မကိုင္ရဲဘူး။ နာရီပိုင္းအၾတင္းမြာ ေခါကၡ္ဳိးတႏၻိဳုးက္တတၱဲ့ သဘာ၀ရြိလိုု႔ပါပဲ။
အမ္ဳိးသားေရး၀ါဒကို အသံုးခ္ၿပီး အာဏာရြငၥနစၷဲ႔ အုပၡ္ဳပၲဲ့ မူဂါဘီကို ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံသားမ္ားက စကၦဳပ္ေေနပမယ့ႅၫ္း ေသနတ္ေ်ပာင္းကို မလြႏ္ႏိုငၲဲ့အၾတက္ ႏြစ္ေပါင္းမ္ားျစာ ငံု႔ခံေနခဲ့ၾကရပါတယ္။ ဒီမိုေကရစီစနစ္ေ်ပာင္းလဲေရးကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးမယ့္ ရြႏၢီ႐ုိင္းနဲ႔ သူ႔ရဲ႕MDC ပါတီကိုလၫ္း ၿခိမ္းေ်ခာကၼႈေၾတၾကားက အငၲိဳက္အားတိုက္ အားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အာဏာရြင္ မူဂါဘီက ၂၀၁၃ ခုႏြစ္ေျရးေကာၾကၸဲကိုုလၫ္း အႏိုင္ယဴၾသားခဲ့်ပႏၸါတယ္။ ေျရးေကာၾကၸဲမြာ ထည့ၡဲ့တဲ့ မဲေၾတရဲ ့ စုုစုုေပါင္း ၆၀ ရာႏႈႏ္းေက္ာၠိဳ အရယူၾသားပါတယ္။ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ရြႏၢီ႐ုိင္းက ၃၀ ရာခိုင္ႏႈႏ္းေက္ာၸဲ ရပါတယ္။ ဇငၻာေၾဘ်ပၫ္သဴလူထုက တခဲနက္ေထာကၡံအားေပးတဲ့ ရြႏၢီ႐ုိင္းကို အာဏာရြင္သမၼတ မူဂါဘီက ဘယႅိဳ အႏိုင္ယဴခဲ့သလဲ။ ေျရးေကာၾကၸဲအၿပီး ရြႏၢီရိုင္းတို႔ဘကၠ ထုတ္်ပႏၲဲ့ ဇငၻာေၾဘ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲ အစီရငၡံစာထဲမြာ ေအ်ေဖပးထားပါတယ္။
မဲလိမၼဲခိုး အက္ဳိးေဆာငၠဳမၸဏီမ္ား
သမၼတမူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲေၾတမြာ အႏိုင္ရဖို ႔အၾတက္ မဲလိမ္ မဲခိုးလုပ္ေပးတဲ့ ႏိုင္ငံ်ခား ကုမၸဏီေၾတကို ငြားရမ္းခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။ ဒီကုမၸဏီေၾတဟာ အဆင့္်မင့္ နၫ္းပညာေၾတနဲ႔ မဟာဗ္ဴဟာ နၫ္းဗ္ဴဟာခ္မြတ္ၿပီး မူဂါဘီအႏိုေင္ရအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယႅိဳ ့ အစီရငၡံစာမြာ ေဖာ္်ပထားပါတယ္။
၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲေအာင္ႏိုင္ေရးအၾတက္ မူဂါဘီဟာ ေအမရိကႏ္ေဒၚလာ သႏ္း ၁၀၀ ေက္ာ္ သံုးျစဲခဲ့ပါတယ္။ မဲလိမၼဲခိုးလုပ္ငႏ္းကို မဟာဗ္ဴဟာ နၫ္းဗ္ဴဟာ ခ္ၿပီး စီမံခႏ္႔ျခဲေပးဖိုု႔ Nikuv Projects အမၫ္ရြိတဲ့ အစၥေရးကုုမၸဏီတခုကို ေဒၚလာ ၁၅ သႏ္းနဲ႔ ငြားရမ္းခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာ မြာ ေဖာ္်ပထားပါတယ္။ မဲစာရင္းေၾတကို ဘယႅိဳထည့္ၾသင္းမလဲ၊ ဘယႅိဳ ပံုစံနဲ႔ ထုတ္်ပႏ္ မလဲဆိုတာကို ဒီကုမၸဏီက စီမံခႏ္႔ျခဲေပးပါတယ္။ အစၥေရးကုုမၸဏီဟာ အစၥေရး ေထာကႅြမ္း ေရးအျဖဲ ့ ေမာ့ဆက္ရဲ့ လကၱံ တစၡဳ်ဖစၲယႅိဳ႕လၫ္း အစီရငၡံစာက ဆိုထားပါတယ္။
Mugabe CampaignNikuv Projects ကုမၸဏီက မူဂါဘီ ေအာင္ႏိုင္ေရးအၾတက္ မူဂါဘီရဲ႕ ဗဟိုေထာကႅြမ္းေရး တျပၹဲ႔နဲ႔ ပူးၾတဲအလုပႅဳပ္ရပါတယ္။ အလုပ္႐ုံးခႏ္းေၾတအမ္ားစုဟာ စစၲပၥခႏ္းေၾတထဲမြာ ေအ်ခ စိုကၳားၿပီး မူဂါဘီကိုယၱိဳင္ဟာလၫ္း ဒီကုမၸဏီရဲ့ အႀကီးအကဲေၾတနဲ ့ ေၾတ႔ဆံုေၾဆးေႏျးခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။ ဒီေထာကႅြမ္းေရးအရာရြိေၾတဟာ ခ႐ုိင္႐ုံးေၾတကိုု ႀကီးၾကပ္ရတယႅိဳ ့ ဆိုထားပါတယ္။
Nikuv Projects ကုမၸဏီ ရဲ ့ ပဓာနအလုပၲစၡဳေကတာ့ မဲစာရင္း်ပဳစုေရးေကာၼရြငၷဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး မဲစာရင္းအၾလဲအမြားေၾတ ထုတ္်ပႏ္ေပးတာ်ဖစၸါတယ္။ ၿမိဳ႕ႀကီးေၾတမြာ မဲထည့္ရမယ့္ မဲစာရင္းေၾတကို ထုတ္်ပႏ္ရာမြာ လူတစ္သႏ္းနီးပါးကို စာရင္းေဖ္ာကၳားခဲ့တယႅိဳ႕ ဆိုပါတယ္။ ဇငၻာေၾဘရဲ ့ ၿမိဳ ့ေတာ္ ဟာရာေရး တစ္ၿမိဳ႕တၫ္းမြာ မဲစာရင္းထဲမြာ မပါတဲ့သူေပါင္း သံုုးသိႏ္း ငါးေသာင္းရြိပါတယ္။
မဲစာရင္းထဲ မပါသူေၾတေအနနဲ႔ မဲစာရင္းထဲ ပါ၀ငၹိဳ႕အၾတက္ မဲထည့္ျခင့္ ေလြ္ာကႅႊာေၾတ တင္ရပါတယ္။ ေလြ္ာကႅႊာတငၲဲ့အခါမြာ အမြႏၲကယ္ေနထိုင္ေၾကာင္း ရျပၠက္ေထာကၡံစာ၊ လကၳပၥာခ္ဳပ္၊ အလုပ္ရြင္ေထာကၡံစာ စတာေၾတနဲ႔အတူ ပူးၾတဲ တင္်ပရပါတယ္။ မဲထည့္ျခင့္ရဖို႔အၾတက္ အလုပၸ္က္အကိုငၸ္က္်ဖစ္ေအာင္ တမငၹႏၲီးထားတာလုိ႔ ဆိုပါတယ္။ တစ္ေန႔လုုပၼြ တစ္ေန႔စားရသူေၾတေအနနဲ႔ ေလြ္ာကႅႊာတင္ႏို္ငၹိဳ ့ ခကၡဲပါတယ္။
မဲထည့္ျခင့္ရြိသူေၾတကို စာရင္းထဲ မပါ၀င္ေအာင္ ခ္ႏၴားသလို သကၦိဳင္ရာ ရျပၠက္ေၾတမြာ အမြႏၲကယ္ ေနထုိင္်ခင္းမရြိဘဲ ေက္းလက္ေတာျရာမြာ ေနထိုင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫၼ္ားကိုေတာ့ မဲစာရင္းထဲမြာ ထည့္ၾသင္းထားပါတယ္။ ဒီေအရအၾတကၠ ႏြစ္သိႏ္းငါးေသာင္း ရြိပါတယ္။
ေနာက္ၿပီး ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံရဲ႕ အ်ပငၠိဳ ေရာက္ေနသူေၾတ၊ ေသဆံုးသူေၾတနဲ႔ တကယၼရြိတဲ့ သူေၾတရဲ႕ အမၫၥာရင္းေၾတကိုလၫ္း ထည့္ၾသင္းထားပါတယ္။ အသက္ ၁၈ႏြစၼ်ပည့္သဴေၾတကို မဲစာရင္းထဲ ထည့ၳားတာေၾတလၫ္း ရြိတယ္။ ဒီေအရအၾတကၠ တစ္သႏ္း ငါးသိႏ္း ရြိပါတယ္။
မဲဆႏၵနယၱစၡဳမြာဆိုရင္ မဲထည့္ျခင့္ရြိသူက သႏ္ေခါငၥာရင္းအရ (၂၀၀၀၀ ) မ်ပည့္ေပမယ့္ မဲစာရင္း ထဲမြာေတာ့ (၂၈၀၀၀) ရြိေနတယ္။ ေနာကၼဲဆႏၵနယၱစၡဳမြာေတာ့ မဲစာရင္းထဲပါတဲ့ လူ (၃၀၀၀၀) မြာ (၈၀၀၀) က ေသဆံုးၿပီးသူေၾတ်ဖစ္ေနတယ္။ ေသဆံုုးၿပီးသူ ရြစ္သိႏ္းကို မဲဆႏၵနယ္ အသီးသီးမြာ ထည့္ၾသင္းထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံရပ္်ခားမြာ ေနထိုင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫၥဳစုေပါင္း ကိုးသိႏ္း ဟာ မဲစာရင္းထဲမြာ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူမရြိဘဲနဲ႔ ထည့ၳားတဲ့ မဲဆႏၵရြင္ေပါင္းက အနၫ္းဆံုး တစ္သႏ္းခုနစ္သိႏ္းေက္ာ္ ရြိေနပါတယ္။
ဒီလို မဲစာရင္းအမြားေၾတ မဲစာရင္းအပိုေၾတ ထည့္ၾသင္းႏိုငၹိဳု႔အၾတက္ Nikuv Projects ကုမၸဏီက မြတၸံဳတင္အတုေၾတ စာျရကၥာတႏ္းအတုေၾတ ်ပဳလုပ္ေပးရပါတယ္။ ကုမၸဏီရဲ႕ ၾက္မ္းက္ငၸညာရြငၼ္ားဟာ ေျရးေကာၾကၸဲမက္င္းပခင္ ကိုးလအလို (၂၀၁၂ ႏို၀ငၻာ) မြာ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံကို စတင္ေရာက္ရြိလာၾကၿပီး ေသဆံုးၿပီးသူေၾတရဲ႕ အမၫၥာရင္းနဲ႔ ႏိုင္ငံ်ခားၾသားေရာက္ေနထုိင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫၥာရင္းကို ေအသးစိတ္်ပဳစုုေနခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။
၂၀၁၂ ခုႏြစၠ ်ပဳလုပၲဲ့ သႏ္းေခါငၥာရင္းေကာကၡံမႈအရ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံမြာ လူဦးေရ ၁၃ သႏ္း ေက္ာ္ရြိပါတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏြစၼြာ မဲထည့္ျခင့္ရသူ (အသက္ ၁၈ႏြစ္်ပၫ့္သူ) စုစုေပါင္းက ၅ သႏ္း ၇ သိႏ္း ရြိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မဲစာရင္းထုတ္်ပႏၲဲ့အခါမြာ မဲထည့္ျခင့္ရသူေအရအၾတကၠ ၆သႏ္း ၄သိႏ္း ရြိေနပါတယ္။ တကယၼဲထည့္ျခင့္ရြိသူေပါင္း တစ္သႏ္းကို ခ္ႏၴားခဲ့ၿပီး ထည့္သဴမရြိတဲ့ ေတစၧမဲ ဆႏၵရြင္ (Ghost Voter) ေပါင္း တစ္သႏ္းခုနစ္သိႏ္းေက္ာ္ ထည့္ၾသင္းခဲ့တာလို ့ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။
ေနာကၦံဳး အတၫ္်ပဳတဲ့ မဲစာရင္းကို ေျရးေကာၾကၸဲ က္င္းပမယ့္ရက္ မတိုငၼီ ကိုုးရက္အလို မြာ ထုတ္်ပႏႅိဳကၱယ္။ အတိုက္အခံဘကၠ ဒီမဲစာရင္းကို ကႏ္ ့ၾကကၡဲ့ေပမဲ့ မဲစာရင္းထဲ မပါသူ ေၾတကိုုလၫ္း လ္စႅ္ဴရႈခဲ့သလို ေတစၧမဲေၾတကိုလၫ္း မပယၹ္က္ေပးခဲ့ပါဘူး။
ေခတၼီနၫ္းပညာနဲ ့ မဲခိုး်ခင္း
ဇငၻာေၾဘရဲ့ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အတိုက္အခံဘကၠ အစီရငၡံစာ ထုတ္်ပႏ္ရာမြာ ေခတၼီနၫ္းပညာကို သံုးၿပီး မဲခိုးေပးတဲ့ ကုမၸဏီေအၾကာင္းလၫ္း ပါ၀ငၸါတယ္။ ဒီကုမၸဏီေကတာ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ်ဖစ္ၿပီး ေရစာပါတဲ့ မဲ်ပားစာျရက္ေၾတကို ထုတႅဳပ္ေပးရတာပါ။ ဒီေရစာပါတဲ့ မဲစာျရကၼြာ ထူး်ခားခ္က္ရြိပါတယ္။ မဲစာျရက္ရဲ႕ ဘယ္ေနရာမြာပဲ်ဖစ္်ဖစ္ တံဆိပၲံဳးနဲ ့ ထုလိုက္ရင္ မဲစာျရက္ေပၚမြာ ထငၠ္ႏ္ရစၲဲ့ မငၠိဳ ေရစာပါတဲ့ ေနရာေကန စုပ္ယဴလိုကၸါတယ္။ ေရစာက ၾကက္ေ်ခခတၸံဳသဏၭာႏ္်ဖစၲဲ့အၾတက္ မင္ေရာၾက္သားတဲ့အခါ ၾကက္ေ်ခခတၸံဳ ေပၚ လာပါတယ္။ အဲဒီေရစာပါတဲ့ ေနရာဟာ မူဂါဘီရဲ့ ကိုုယၥားလြယၷာမၫ္ရြိတဲ့ ေနရာလို႔ ဆိုပါတယ္။ အတိုက္အခံပါတီကို ေသဘာက္လို႔ တံဆိပၲံဳးႏြိပၲာမြႏ္သမြ္ဟာ မူဂါဘီရဲ႕ လူေၾတဆီကို ေရာၾက္သားတာခ္ၫ္း်ဖစၸါတယ္။
ဒါက ေခတၼီနၫ္းပညာကို အသံုး်ပဳၿပီး တီၾထငၴဳတႅဳပၴားတဲ့ မဲစာျရက္်ဖစၸါတယ္။ ဒီလို မဲစာျရက္ေပါင္း တစ္သႏ္းကို တ႐ုတၠဳမၸဏီက ထုတႅဳပ္ေပးခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာမြာ ဆိုပါ တယ္။ ဇငၻာေၾဘ ၂၀၁၃ ေအေၾထေၾထျရးေကာၾကၸဲမြာ မဲႏြစၡဳ ထည့္ရပါတယ္။ တစၡဳုက သမၼတအၾတက္်ဖစ္ၿပီး တစၡဳက လႊတ္ေတာ္အမတ္အၾတက္ ်ဖစၸါတယ္။ တ႐ုတၠဳမၸဏီက ထုတႅဳပ္ေပးတဲ့ ေရစာပါမဲစာျရကၱစ္သႏ္းကို သမၼေတျရးျပဲအၾတက္ ငါးသိႏ္း၊ လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေျရးျပဲအၾတက္ ငါးသိႏ္း သံုးခဲ့ၿပီး သီးသႏ္႔မဲဆႏၵနယ္ ေလးခုမြာ သံုးခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။
မဲထည့္သဴလား၊ မဲေရၾတက္သဴလား
အာဏာရြငၼဴဂါဘီဟာ ေျရးေကာၾကၸဲမြႏ္သမြ္ကို အႏိုင္ယဴခဲ့ရာမြာ ႐ုရြအာဏာရြင္ႀကီး စတာလင္ရဲ႕ နၫ္းလမ္းကို လကၠိဳင္်ပဳၿပီး အႏိုင္ယဴခဲ့တာ်ဖစၸါတယ္။ ေျရးေကာၾကၸဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စတာလင္ ေ်ပာခဲ့တဲ့ စကားကို ၾကည့္ရင္ စတာလငၷၫ္းကို သိႏိုငၸါတယ္။
“်ပၫ္သဴလူထုအၾတက္ စိတ္ေက္နပၼႈေရအာင္ ေျရးေကာၾကၸဲတစၡဳ ဖႏၲီးေပးရမယ္။ မဲထည့ၡ္ငၲဲ့ဆႏၵ်ပည့္ေအာင္ လုပ္ေပးရမယ္။ ဒါေပမယ့္ မဲထည့္သဴေၾတက ေျရးေကာၾကၸဲရလဒၠိဳ ဆံုး်ဖတၱာမဟုတၻဴး။ မဲေရၾတက္သဴေၾတကသာ ေျရးေကာၾကၸဲရလဒၠိဳ ဆံုး်ဖတၱာ ်ဖစၲယ္” တဲ့။
မူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲကို အႏိုင္ယဴဖို႔အၾတက္ မဲေရၾတက္သဴအျဖဲ႔ကို စနစၲက္ ်ပင္ ဆငၡဲ့တာပါ။ မူဂါဘီျဖဲ ့စၫ္းထားတဲ့ မဲေရၾတက္သဴအျဖဲ ့က လုပၡဲ့တာေၾတကို အႏြစၡ္ဳပ္ရင္
(၁) ေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြငၠိဳ ဟႏ္်ပထားၿပီး မဲစာရင္းေၾတကို စိတၱိဳင္းက္ ထုတ္်ပႏ္ႏိုငၹိဳု ့ အၾတက္ ႏိုင္ငံ်ခားကုမၸဏီေၾတနဲ႔ ေထာကႅြမ္းေရးအရာရြိေၾတကို သံုးခဲ့တယ္။ မဲစာရင္း ်ပဳစု ထုတ္်ပႏ္ေရးနဲ႔ မဲေရၾတက္်ခင္းအလုပ္အၾတက္ ပငၥငၥား စစၲပ္အရာရြိေဟာင္း တစ္ေထာငၠိဳ ်ပႏၡႏ္႔အပၡဲ့တယ္။ ခ႐ုိင္ရံဳးေၾတကို ႀကီးၾကပၲယ္။
(၂) မဲစာရင္းထုတ္်ပႏၲဲ့အခါ အတိုက္အခံဘက္ ထည့ၼယ့္ မဲေၾတကို အခ္က္အလက္ မြားေအာင္ လုပၡဲ့တယ္။ ၿမိဳ ့ေန်ပၫ္သဴေၾတထဲက အသက္ ၁၈ ႏြစၷဲ႔ အသက္ ၃၅ ႏြစ္အၾကား မဲဆႏၵရြင္ သိႏ္းနဲ႔ခ္ီၿပီး မဲစာရင္းထဲက ေဖ္ာကၡဲ့တယ္။ မဲစာရင္းထဲ ပါခ္ငၲဲ့သူက ေထာကၡံခ္က္ေၾတ ပူးၾတဲၿပီး ေလြ္ာကႅႊာတင္ရတယ္။ ဒီမဲအမ္ားစုက အတိုက္အခံဘကၠိဳ ေရာကၼြာ ်ဖစၲဲ့အၾတက္ တမငၼြားၾယင္းေဖာ္်ပတာ်ဖစၸါတယ္။
(၃) ေက္းလက္ေတာျရာမြာ ေနထိုင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫၥာရင္းေၾတကို ၿမိဳ႕ေေၾတပၚက မဲစာရင္းထဲမြာ လိပၥာေ်ပာင္းၿပီး ထၫ့္ၾသင္းတယ္။ မြတၸံဳတင္အတုေၾတ လုပ္ေပးတယ္။
(၄) မဲထည့္သဴက ေ်ခာက္သႏ္းေက္ာၸဲ စာရင္းရြိေပမယ့္ မဲစာျရက္ေပါင္း ဆယ္သႏ္းေက္ာ္ ပံုႏြိပၴဳတႅဳပၡဲ့တယ္။ မဲစာျရက္ ေလးသႏ္းအထိ ပို ထုတၡဲ့တယ္။
(၅) တကယၼရြိသူေၾတ၊ ်ပၫၸမြာ ေနတဲ့အၾတက္ မဲမထည့္ႏိုင္သဴေၾတ၊ ေသဆံုးၿပီးသူေၾတကို မဲစာရင္းထဲမြာ ထည့္ၾသင္းခဲ့တယ္။ (ခႏ္႔မြႏ္းခ္က္အရ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံသား ၃ သႏ္းေက္ာ္ဟာ ႏိုင္ငံ်ခားမြာ ေနထိုင္ အလုပႅဳပၸါတယ္)
(၆) ေခတၼီနၫ္းပညာနဲ႔ ထုတႅဳပၴားတဲ့ ေရစာပါတဲ့ မဲစာျရက္ေၾတသံုုးၿပီး ထည့ၱဲ့ မဲတိုင္းကိုု ကိုယ့္မဲ်ဖစ္ေအာင္ လုပၡဲ့တယ္။
ဇငၻာေၾဘသငၡႏ္းစာ
Schvangirai Campaignဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံရဲ့ သက္ေတာ္ရြၫ္အာဏာရြင္ႀကီီး မူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲကို နၫ္းမ္ိဳးစံု အသံုး်ပဳၿပီး အႏိုင္ယဴၾသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီမိုေကရစီေ်ပာင္းလဲေရးသမား ရြႏၢီ႐ုိင္းေကတာ့ ၀ႏ္ႀကီးခ္ဳပ္ ေနရာေကန ဖယ္ေပးလိုက္ရပါတယ္။
ဇငၻာေၾဘ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲေအၾကာင္း ်ပႏႅၫ္သံဳးသပၲင္်ပတဲ့ အစီရငၡံစာကို ေထာကၦၿပီး လာမယ့္ႏို၀ငၻာလ ၈ ရက္ေန႔မြာ က္င္းပမယ့္ ်မႏၼာ့ေျရးေကာၾကၸဲအၾတက္ စိုးရိမၥရာေၾတ ရြိလာပါတယ္။ စိုးရိမၥရာေကာင္းတဲ့ အခ္က္အလက္ေၾတကို သတင္းစာဂ္ာနယ္ေၾတနဲ႔ ေဖ့ျစၻတၡ္ လူမႈၾကႏ္ရကၥာမ္က္ႏြာေေၾတပၚမြာ အထင္အရြားေၾတ႔ ေနရတာေၾကာင့ၸါ။
(၁) ေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြင္ဥကၠ႒ဟာ စစၺိဳလၡ္ဳပ္ေဟာင္း တစ္ဦး်ဖစ္သလို ေျရးေကာၾကၸဲ ေကာၼရြင္အျဖဲ႔၀င္အမ္ားစုဟာလၫ္း စစၺဳိလ္ေၾတ ်ဖစ္ေနတယႅိဳ႕ မိုးေဇၿငိမ္းရဲ့ ေဖ့ျစၻတၡ္ စာမ္က္ႏြာမြာ ေအသးစိတ္ေဖာ္်ပထားပါတယ္။
၂၀၁၃ ခုႏြစၼြာ တေပၼတာ္အရာရြိ (၇၀) ကို ်ပၫ္ေထာငၥဳေျရးေကာၾကၸဲ ေကာၼရြင္႐ုံးမြာ လႊဲေ်ပာင္းတာ၀ႏၴမ္းေစခဲ့တယ္။ ၂၀၁၄ ခုႏြစ္ ကုႏၠာနီးမြာ ေနာကၳပ္ တေပၼတာ္အရာရြိ (၃၅) ဦး (ဗုုိလၼြဴး ၃၀ နဲ႔ ဗိုလ္ႀကီး ၅ ဦး) ကို ်ပၫ္ေထာငၥဳေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြင္႐ုံးမြာ ေရႊ႕ ေ်ပာင္းတာ၀ႏၴမ္းေစခဲ့တယႅိဳ ့ ဆိုပါတယ္။
်ပၫ္ေထာငၥဳ ေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြင္႐ုံးခ္ဳပ္ေအာကၠ ်ပၫၷယၷဲ ့တိုင္းေဒသႀကီး႐ုံး (၁၄) ႐ုံးမြာ ေျရးေကာၾကၸဲႀကီးၾကပၼယ့္ ထိပၧံဳးအရာရြိ (၁၄) ေယာက္ဟာ တေပၼတာ္သားေၾတခ္ၫ္း ်ဖစၲယ္။ ်မႏၼာႏိုင္ငံရြိ ခ႐ုိင္ေပါင္း (၆၉) ခ႐ုိင္ နဲ႔ ကိုယၸိဳင္အဳပၡ္ဳျပၡင့္ရ ေဒသ (၆) ခုရဲ႕ ေျရးေကာၾကၸဲ ႀကီးၾကပ္ေရး အရာရြိအားလံုးဟာလၫ္း တေပၼတာ္သားေၾတခ္ၫ္း်ဖစၲယႅိဳ႕ မိုးေဇၿငိမ္းရဲ့ ေဖ့ျစၻတၡၥာမ္က္ႏြာမြာ ေဖာ္်ပထားပါတယ္။
(၂) ေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြငၠ ပထမအႀကိမ္ မဲစာရင္းထုတ္်ပႏ္ရာမြာ အမြားအၾယင္း ၃၀ ရာႏႈႏ္းအထိ ရြိေနတယ္။ ဒါကို ေကာၼရြင္ဥကၠ႒ကိုယၱိဳင္ ၀ႏၡံခဲ့ပါတယ္။
(၃) ပထမအႀကိမၼဲစာရင္းမြာ မပါ၀င္သဴမ္ားနဲ႔ အခ္က္အလၾကႅဲသူမ္ားကို ႏိုင္ငံသားစိစစ္ေရးကတၼ္ား၊ အိမ္ေထာငၥဳဇယားမ္ား၊ ရျပၠကၱာ၀ႏၡံေထာကၡံစာမ္ားနဲ႔ ပူးၾတဲၿပီး ေလြ္ာကႅႊာ တငၡိဳင္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒုတိယအႀကိမ္ မဲစာရင္းထုတ္ေတာ့ ထပၼြားတယ္။
(၄) မဲစာရင္းထဲမြာ ေသဆံုးသူမ္ား၊ ႏိုင္ငံရပ္်ခားၾတင္ အလုပႅဳပ္ေနထိုင္သဴမ္ား၊ သကၦိဳင္ရာ ရျပၠက္အၾတင္း ေမနထိုင္သဴမ္ား ပါ၀င္ေနတယ္။ (မဲဆႏၵနယ္ေတာ္ေတာၼ္ားမ္ားမြာ လူမရြိဘဲနဲ႔ နာမၫ္ေၾတပါ၀င္ေနတာဟာ ေထာငၢဏႏ္း၊ ေသာင္းဂဏႏ္း ေအရအၾတက္ ်ဖစ္ေနတယႅိဳ ့ ဂ္ာနယၼ္ားမြာ ေရးသားေဖာ္်ပပါတယ္)
(၅) မဲ်ပားစာျရက္ေၾတကို မဲထည့ၼယ့္သဴ ေအရအၾတကၳကၸိဳၿပီး ႐ုိက္ႏြိပၴားတာ သႏ္းနဲ႔ ခ္ီၿပီး ရြိေနတယ္။ မဲထည့္ျခင့္ရသူေပါင္းဟာ သႏ္းသံုးဆယ္ေက္ာၸဲ ရြိပါမယ္။ (၂၀၁၀ ေျရးေကာၾကၸဲမြာ မဲစာရင္း၀င္သဴက ၂၉ သႏ္းရြိခဲ့ၿပီး မဲထည့္သဴက ၂၃သႏ္းနီးပါး ရြိခဲ့ပါတယ္)။ မဲဆႏၵရြင္ တစ္ဦးဟာ မဲ်ပားသံုး်ပားထည့္ရမြာ ်ဖစၲဲ့အၾတက္ မဲ်ပားလိုအပၡ္က္ဟာ သႏ္းတစ္ရာေမက္ာၸါဘူး။ ယခု ရိုက္ႏြိပၴားတာက သႏ္း ၁၃၅ သႏ္းေက္ာ္ ်ဖစၸါတယ္။ တခ္ိဳ႕တိုင္းေဒသႀကီးေၾတမြာ တိုင္းရင္းသားတခ္ိဳ႕ေအနနဲ႔ မဲေလး်ပားထည့္ရမြာ ်ဖစ္ေပမယ့္ ေအရအၾတကၠ သႏ္းဂဏႏ္းကို ေမက္ာၸါဘူး။
(၆) ႏိုင္ငံ်ခားမြာ အလုပႅဳပ္ေနထိုင္သဴေၾတ အနၫ္းဆံုး ေလးသႏ္းရြိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သံ႐ုံးေၾတမြာ မဲထည့္ျခင့္ရသူက ေသာင္းဂဏႏ္းေအရအၾတကၸဲ ရြိပါတယ္။ မဲထည့္ရာမြာ အဆင္ေ်ေပခ္ာေျမ႔ေအာင္ သံ႐ုံးေၾတက မစီစၪ္ေပးဘူးလိုု႔ ေ၀ဖႏ္ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံ်ခားမြာ အလုပႅဳပ္ေနထုုိင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫ္ေၾတကိုု မဲစာရင္းထဲမြာ ေၾတ႔ရတယႅိဳု ့ ေရးသားၾကပါတယ္။
(၇) ႀကိဳတငၼဲေၾတ ထည့္ရာမြာ တံဆိပၲံဳးမြာ သံုးတဲ့မင္ေၾတ အ်မေႏၼ်ခာကၻဴး၊ မဲစာျရက္ေၾတကို အ၀ါေရာငၥကၠဴေၾတနဲ႔ ပံုႏြိပၴားတဲ့အၾတက္ ပါတီတံဆိပ္ေၾတ မသဲၾကဲဘူး၊ ႀကိဳတငၼဲထည့ၱဲ့ ပလတၥတစၸံဳးေၾတ အၾလယၷဲ႔ ျဖင့ႅိဳ႕ ရတယ္ စတဲ့ ေ၀ဖႏၡ္က္ေၾတ ၾထက္ေနပါတယ္။
(၈) အတိုက္အခံပါတီမ္ားအားေကာင္းတဲ့ တိုင္းရင္းသားေဒေသၾတမြာ ထိုးစစၧင္ၿပီး ေျရးေကာၾကၸဲမ်ဖစ္ေအာင္ ဖႏၲီးေနတယႅိဳ႕ တိုင္းရင္းသားအျဖဲ ့အစၫ္းေၾတက ေ်ပာေနပါတယ္။
(၉) ေျရးေကာၾကၸဲမြာ ဘယႅိဳ မဲထည့္ရမလဲ ဆိုတာကို ပညာေပးမႈအားနၫ္းတဲ့အၾတက္ တခ္ိဳ ႕ေဒသက ်ပၫ္သဴေၾတ ဘယႅိဳု မဲထည့္ရမလဲ မသိၾကဘူး။
(၁၀) စကၱငၻာလအၾတင္းမြာ ်မႏၼာ့တေပၼတာၠ အႀကီးအကဲေၾတ အစၥေရးႏိုင္ငံနဲ႔ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကို ၾသားေရာကၡဲ့တာဟာ ေျရးေကာၾကၸဲနဲ႔ ဘယႅိဳပတ္သကၼလဲလို႔ ၾတကၡ္ကၱာေၾတ ရြိေနပါတယ္။
(၁၁) ်မႏၼာႏိုင္ငံရဲ ့ ၂၀၁၅ ေျရးေကာၾကၸဲမြာ ဇငၻာေေၾဘျရးေကာၾကၸဲနဲ႔ ထူးထူး်ခား်ခား တိုကၦိဳင္ေနတဲ့ အခ္ကၠ ဒီမိုေကရစီေအ်ပာင္းအလဲ ဆိုတဲ့ ရြႏၢီ႐ုိင္းတို႔ ပါတီက အနီေရာင္ ၀တၥံဳေၾတ ၀တ္ၾကတယ္။ ေဒၚေအာငၧႏ္းစုၾကၫ္ရဲ႕ အမ္ဳိးသားဒီမိုေကရစီအျဖဲ႔ခ္ဳပ္ ၀တၥံဳနဲ႔ ေအရာငၲဴေနပါတယ္။ မူဂါဘီရဲ႕ ပါတီက အစိမ္းေရာင္ဦးထုပ္ေၾတ ေဆာင္းၾကတယ္။ သမၼတ ဦးသိႏ္းစိႏ္ရဲ႕ ်ပၫ္ေထာငၥဳႀကံ့ခိုင္ေရးနဲ႔ ၿဖံ႔ၿဖိဳးေရးပါတီက အစိမ္းေရာင္၀တၥံဳနဲ႔ ဆငၲဴပါတယ္။ တေပၼတာ္ရဲ႕ ၀တၥံဳသေစ္အရာင္ အစိမ္းႏုနဲ ့ အထူးဆငၲဴပါတယ္။
ဒီလို အခ္က္အလက္ေၾတ အ်ဖစ္အပ္က္ေေၾတၾကာင့္ ်မႏၼာ့ေျရးေကာၾကၸဲဟာလၫ္း ဇငၻာေၾဘလို ်ဖစ္ေလမလားလို႔ စိုးရိမ္ေနၾကရတာပါ။ ဘာပဲ်ဖစ္ေစ ်မႏၼာႏိုင္ငံရဲ႕ ၂၀၁၅ ေအေၾထၾထ ေျရးေကာၾကၸဲဟာ မဲစာရင္းအမြားအၾယင္းေၾတ တင္းၾကမ္းနဲ႔ပဲ ေနာက္ တပတ္အၾကာ ႏို၀ငၻာ ၈ ရက္ ေန႔မြာ က္င္းပပါေတာ့မယ္။ ေျရးေကာၾကၸဲရလဒၠ အမြႏၲရားကို မထင္ဟပ္ရင္ ဘာဆကႅဳပ္ၾကမလဲ ဆိုတာကို မဲထည့္ျခင့္ရတဲ့ ်ပၫ္သဴေေၾတရာ၊ မဲထည့္ျခင့ၼရတဲ့ ်ပၫ္သဴေၾတပါ စၪ္းစားထားၾကရမြာ ်ဖစၸါတယ္။ ဒီမိုေကရစီခရီး မနီးလြပါ။
ေမာင္သာမည
၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ အသက္ ၉၁ ႏွစ္ ရွိၿပီျဖစ္တဲ့ မူဂါဘီဟာ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံကို ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္က စၿပီး အုပ္စိုုးခဲ့တာပါ။ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ကေန ၁၉၈၇ ခုႏွစ္အထိ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၈၇ ခုႏွစ္ ကေန ယေန ့အထိ သမၼတအျဖစ္ ေတာက္ေလွ်ာက္အုပ္ခ်ဳပ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ၆ ႏွစ္တစ္ႀကိမ္ က်င္းပတဲ့ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲတိုင္းမွာ အႏိုင္ယူလာခဲ့တဲ့သူ ျဖစ္ၿပီး သူအႏိုင္ယူခဲ့တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲတိုင္းဟာလည္း မဲလိမ္မႈေတြ မဲခိုးမႈေတြနဲ႔ အၿမဲအျငင္းပြားခဲ့ရတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြခ်ည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ေမာ္ဂန္ရွန္ဂီရိုင္းကေတာ့ ဒီမိုကေရစီအေျပာင္းအလဲအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္သူအျဖစ္ နာမည္ႀကီးပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္က က်င္းပခဲ့တဲ့ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲမွာ မူဂါဘီကို ႐ုပ္ပ်က္ဆင္းပ်က္ ျဖစ္ေအာင္ အင္အားျပႏိုင္ခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။ ပထမအေက်ာ့ၿပိဳင္ပြဲမွာ ရွန္ဂီ႐ုိင္းက မဲအသာရခဲ့ေပမယ့္ မဲက ၅၀ ရာႏႈန္းမေက်ာ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ဒုတိယအေက်ာ့ကို မူဂါဘီနဲ႔ ျပန္ၿပိဳင္ရဖို႔ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီအခါမွာ မူဂါဘီ ဘက္ေတာ္သားေတြက ရွန္ဂီရိုင္းရဲ႕ ဘက္ေတာ္သားေတြကို အၾကမ္းဖက္ သတ္ျဖတ္တာေတြ လုပ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒုတိယအေက်ာ့ ျပန္ယွဥ္ၿပိဳင္ရမယ့္ပြဲကို ရွန္ဂီရိုင္းက မၿပိဳင္ေတာ့ဘူးလို႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ၿပီး မူဂါဘီက သမၼတ၊ ရွန္ဂီ႐ုိင္းက ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္လုပ္ဖို႔ သေဘာတူညီခဲ့ၾကတယ္။ ဒီအေျခခံဥပေဒကို ၂၀၁၃ ႏွစ္စပိုင္းမွာ ျပန္ျပင္ရာမွာ သမၼတရာထူးကိုပဲ ခ်န္ထားၿပီး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ရာထူးကို ျပန္ျဖဳတ္ပစ္ပါတယ္။ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ ဒီလိုု ျပင္ထားတဲ့ အေျခခံဥပေဒကို သ႐ုပ္ေဖာ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
မေျပာင္းလဲႏိုင္ေသးတဲ့ ဇင္ဘာေဘြ
ေမာ္ဂန္ရွန္ဂီရိုင္းရဲ့ ပါတီက အတိုေကာက္ MDC ပါတီလို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီ ေျပာင္းလဲေရး လႈပ္ရွားမႈပါတီ (Movement for Democratic Change ) ပါ။ ပါတီရဲ့ အဓိကမူ၀ါဒက ဒီမိုကေရစီက်တဲ့ ေျပာင္းလဲမႈကိုု ေဖာ္ေဆာင္ေရး ျဖစ္ပါတယ္။ေရာဘတ္မူဂါဘီရဲ႕ ပါတီက ZANU- PF ဇင္ဘာေဘြ အာဖရိကန္ အမ်ဳိးသား စည္းလံုးေရး မ်ဳိးခ်စ္တပ္ဦးပါတီ ( Zimbabwe African National Union – Patriotic Front) ျဖစ္ပါတယ္။ ပါတီရဲ႕ အဓိကမူ၀ါဒက အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒျဖစ္ပါတယ္။
ဇင္ဘာေဘြလြတ္လပ္ေရးရခဲ့တဲ့ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ကစၿပီး မူဂါဘီနဲ႔ သူ႔ပါတီက ေတာက္ေလွ်ာက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ရာမွာ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံဟာ ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံေတြထဲက တစ္ႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြလူဦးေရနဲ႔ ၈၀ ရာႏႈန္းေက်ာ္ဟာ တစ္ရက္၀င္ေငြ ၂ ေဒၚလာေအာက္မွာပဲ ရွိတဲ့ ဆင္းရဲသားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံသားတစ္ဦးခ်င္းရဲ့ တစ္ႏွစ္ထုတ္ကုန္ တန္ဖိုးဟာလည္း ေဒၚလာ ၆၀၀ ၀န္းက်င္ပဲ ရွိပါတယ္။ စီးပြားေရးခြ်တ္ၿခံဳက်မႈနဲ႔အတူ ေငြေၾကးတန္ဖိုးလည္း နိမ့္က်ခဲ့တဲ့အတြက္ ဇင္ဘာေဘြေဒၚလာ သန္း တစ္ေသာင္း (၁၀ ဘီလ်ံ) ဟာ အေမရိကန္ တစ္ေဒၚလာပဲ တန္တဲ့အထိ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြေငြစကၠဴမွာ ဇင္ဘာေဘြေဒၚလာ သန္းေပါင္း တစ္သန္းတန္ ေငြစကၠဴအထိ ရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ ေဒၚလာ တစ္ရာနဲ႔ ညီမွ်တဲ့ ေငြစကၠဴပါ။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္သူမွ ဇင္ဘာေဘြ ေငြစကၠဴကို မကိုင္ရဲဘူး။ နာရီပိုင္းအတြင္းမွာ ေခါက္ခ်ဳိးတန္ဘိုုးက်တတ္တဲ့ သဘာ၀ရွိလိုု႔ပါပဲ။
အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒကို အသံုးခ်ၿပီး အာဏာရွင္စနစ္နဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ မူဂါဘီကို ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံသားမ်ားက စက္ဆုပ္ေနေပမယ့္လည္း ေသနတ္ေျပာင္းကို မလွန္ႏိုင္တဲ့အတြက္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ငံု႔ခံေနခဲ့ၾကရပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ေျပာင္းလဲေရးကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးမယ့္ ရွန္ဂီ႐ုိင္းနဲ႔ သူ႔ရဲ႕MDC ပါတီကိုလည္း ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြၾကားက အင္တိုက္အားတိုက္ အားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အာဏာရွင္ မူဂါဘီက ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ေရြးေကာက္ပြဲကိုုလည္း အႏိုင္ယူသြားခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ထည့္ခဲ့တဲ့ မဲေတြရဲ ့ စုုစုုေပါင္း ၆၀ ရာႏႈန္းေက်ာ္ကို အရယူသြားပါတယ္။ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ရွန္ဂီ႐ုိင္းက ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ပဲ ရပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြျပည္သူလူထုက တခဲနက္ေထာက္ခံအားေပးတဲ့ ရွန္ဂီ႐ုိင္းကို အာဏာရွင္သမၼတ မူဂါဘီက ဘယ္လို အႏိုင္ယူခဲ့သလဲ။ ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီး ရွန္ဂီရိုင္းတို႔ဘက္က ထုတ္ျပန္တဲ့ ဇင္ဘာေဘြ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲ အစီရင္ခံစာထဲမွာ အေျဖေပးထားပါတယ္။
မဲလိမ္မဲခိုး အက်ဳိးေဆာင္ကုမၸဏီမ်ား
သမၼတမူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ အႏိုင္ရဖို ႔အတြက္ မဲလိမ္ မဲခိုးလုပ္ေပးတဲ့ ႏိုင္ငံျခား ကုမၸဏီေတြကို ငွားရမ္းခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။ ဒီကုမၸဏီေတြဟာ အဆင့္ျမင့္ နည္းပညာေတြနဲ႔ မဟာဗ်ဴဟာ နည္းဗ်ဴဟာခ်မွတ္ၿပီး မူဂါဘီအႏိုင္ရေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယ္လို ့ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲေအာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ မူဂါဘီဟာ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၁၀၀ ေက်ာ္ သံုးစြဲခဲ့ပါတယ္။ မဲလိမ္မဲခိုးလုပ္ငန္းကို မဟာဗ်ဴဟာ နည္းဗ်ဴဟာ ခ်ၿပီး စီမံခန္႔ခြဲေပးဖိုု႔ Nikuv Projects အမည္ရွိတဲ့ အစၥေရးကုုမၸဏီတခုကို ေဒၚလာ ၁၅ သန္းနဲ႔ ငွားရမ္းခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာ မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ မဲစာရင္းေတြကို ဘယ္လိုထည့္သြင္းမလဲ၊ ဘယ္လို ပံုစံနဲ႔ ထုတ္ျပန္ မလဲဆိုတာကို ဒီကုမၸဏီက စီမံခန္႔ခြဲေပးပါတယ္။ အစၥေရးကုုမၸဏီဟာ အစၥေရး ေထာက္လွမ္း ေရးအဖြဲ ့ ေမာ့ဆက္ရဲ့ လက္တံ တစ္ခုျဖစ္တယ္လို႔လည္း အစီရင္ခံစာက ဆိုထားပါတယ္။
Nikuv Projects ကုမၸဏီက မူဂါဘီ ေအာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ မူဂါဘီရဲ႕ ဗဟိုေထာက္လွမ္းေရး တပ္ဖြဲ႔နဲ႔ ပူးတြဲအလုပ္လုပ္ရပါတယ္။ အလုပ္႐ုံးခန္းေတြအမ်ားစုဟာ စစ္တပ္စခန္းေတြထဲမွာ အေျခ စိုက္ထားၿပီး မူဂါဘီကိုယ္တိုင္ဟာလည္း ဒီကုမၸဏီရဲ့ အႀကီးအကဲေတြနဲ ့ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။ ဒီေထာက္လွမ္းေရးအရာရွိေတြဟာ ခ႐ုိင္႐ုံးေတြကိုု ႀကီးၾကပ္ရတယ္လို ့ ဆိုထားပါတယ္။Nikuv Projects ကုမၸဏီ ရဲ ့ ပဓာနအလုပ္တစ္ခုကေတာ့ မဲစာရင္းျပဳစုေရးေကာ္မရွင္နဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး မဲစာရင္းအလြဲအမွားေတြ ထုတ္ျပန္ေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ႀကီးေတြမွာ မဲထည့္ရမယ့္ မဲစာရင္းေတြကို ထုတ္ျပန္ရာမွာ လူတစ္သန္းနီးပါးကို စာရင္းေဖ်ာက္ထားခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြရဲ ့ ၿမိဳ ့ေတာ္ ဟာရာေရး တစ္ၿမိဳ႔တည္းမွာ မဲစာရင္းထဲမွာ မပါတဲ့သူေပါင္း သံုုးသိန္း ငါးေသာင္းရွိပါတယ္။
မဲစာရင္းထဲ မပါသူေတြအေနနဲ႔ မဲစာရင္းထဲ ပါ၀င္ဖို႔အတြက္ မဲထည့္ခြင့္ ေလွ်ာက္လႊာေတြ တင္ရပါတယ္။ ေလွ်ာက္လႊာတင္တဲ့အခါမွာ အမွန္တကယ္ေနထိုင္ေၾကာင္း ရပ္ကြက္ေထာက္ခံစာ၊ လက္ထပ္စာခ်ဳပ္၊ အလုပ္ရွင္ေထာက္ခံစာ စတာေတြနဲ႔အတူ ပူးတြဲ တင္ျပရပါတယ္။ မဲထည့္ခြင့္ရဖို႔အတြက္ အလုပ္ပ်က္အကိုင္ပ်က္ျဖစ္ေအာင္ တမင္ဖန္တီးထားတာလုိ႔ ဆိုပါတယ္။ တစ္ေန႔လုုပ္မွ တစ္ေန႔စားရသူေတြအေနနဲ႔ ေလွ်ာက္လႊာတင္ႏို္င္ဖို ့ ခက္ခဲပါတယ္။
မဲထည့္ခြင့္ရွိသူေတြကို စာရင္းထဲ မပါ၀င္ေအာင္ ခ်န္ထားသလို သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ကြက္ေတြမွာ အမွန္တကယ္ ေနထုိင္ျခင္းမရွိဘဲ ေက်းလက္ေတာရြာမွာ ေနထိုင္သူေတြရဲ႕ အမည္မ်ားကိုေတာ့ မဲစာရင္းထဲမွာ ထည့္သြင္းထားပါတယ္။ ဒီအေရအတြက္က ႏွစ္သိန္းငါးေသာင္း ရွိပါတယ္။
ေနာက္ၿပီး ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံရဲ႕ အျပင္ကို ေရာက္ေနသူေတြ၊ ေသဆံုးသူေတြနဲ႔ တကယ္မရွိတဲ့ သူေတြရဲ႕ အမည္စာရင္းေတြကိုလည္း ထည့္သြင္းထားပါတယ္။ အသက္ ၁၈ႏွစ္မျပည့္သူေတြကို မဲစာရင္းထဲ ထည့္ထားတာေတြလည္း ရွိတယ္။ ဒီအေရအတြက္က တစ္သန္း ငါးသိန္း ရွိပါတယ္။
မဲဆႏၵနယ္တစ္ခုမွာဆိုရင္ မဲထည့္ခြင့္ရွိသူက သန္ေခါင္စာရင္းအရ (၂၀၀၀၀ ) မျပည့္ေပမယ့္ မဲစာရင္း ထဲမွာေတာ့ (၂၈၀၀၀) ရွိေနတယ္။ ေနာက္မဲဆႏၵနယ္တစ္ခုမွာေတာ့ မဲစာရင္းထဲပါတဲ့ လူ (၃၀၀၀၀) မွာ (၈၀၀၀) က ေသဆံုးၿပီးသူေတြျဖစ္ေနတယ္။ ေသဆံုုးၿပီးသူ ရွစ္သိန္းကို မဲဆႏၵနယ္ အသီးသီးမွာ ထည့္သြင္းထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံရပ္ျခားမွာ ေနထိုင္သူေတြရဲ႕ အမည္စုစုေပါင္း ကိုးသိန္း ဟာ မဲစာရင္းထဲမွာ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူမရွိဘဲနဲ႔ ထည့္ထားတဲ့ မဲဆႏၵရွင္ေပါင္းက အနည္းဆံုး တစ္သန္းခုနစ္သိန္းေက်ာ္ ရွိေနပါတယ္။
ဒီလို မဲစာရင္းအမွားေတြ မဲစာရင္းအပိုေတြ ထည့္သြင္းႏိုင္ဖိုု႔အတြက္ Nikuv Projects ကုမၸဏီက မွတ္ပံုတင္အတုေတြ စာရြက္စာတန္းအတုေတြ ျပဳလုပ္ေပးရပါတယ္။ ကုမၸဏီရဲ႕ ကြ်မ္းက်င္ပညာရွင္မ်ားဟာ ေရြးေကာက္ပြဲမက်င္းပခင္ ကိုးလအလို (၂၀၁၂ ႏို၀င္ဘာ) မွာ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံကို စတင္ေရာက္ရွိလာၾကၿပီး ေသဆံုးၿပီးသူေတြရဲ႕ အမည္စာရင္းနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားသြားေရာက္ေနထုိင္သူေတြရဲ႕ အမည္စာရင္းကို အေသးစိတ္ျပဳစုုေနခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။
၂၀၁၂ ခုႏွစ္က ျပဳလုပ္တဲ့ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ခံမႈအရ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံမွာ လူဦးေရ ၁၃ သန္း ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ မဲထည့္ခြင့္ရသူ (အသက္ ၁၈ႏွစ္ျပည့္သူ) စုစုေပါင္းက ၅ သန္း ၇ သိန္း ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မဲစာရင္းထုတ္ျပန္တဲ့အခါမွာ မဲထည့္ခြင့္ရသူအေရအတြက္က ၆သန္း ၄သိန္း ရွိေနပါတယ္။ တကယ္မဲထည့္ခြင့္ရွိသူေပါင္း တစ္သန္းကို ခ်န္ထားခဲ့ၿပီး ထည့္သူမရွိတဲ့ တေစၧမဲ ဆႏၵရွင္ (Ghost Voter) ေပါင္း တစ္သန္းခုနစ္သိန္းေက်ာ္ ထည့္သြင္းခဲ့တာလို ့ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။
ေနာက္ဆံုး အတည္ျပဳတဲ့ မဲစာရင္းကို ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပမယ့္ရက္ မတိုင္မီ ကိုုးရက္အလို မွာ ထုတ္ျပန္လိုက္တယ္။ အတိုက္အခံဘက္က ဒီမဲစာရင္းကို ကန္ ့ကြက္ခဲ့ေပမဲ့ မဲစာရင္းထဲ မပါသူ ေတြကိုုလည္း လ်စ္လ်ဴရႈခဲ့သလို တေစၦမဲေတြကိုလည္း မပယ္ဖ်က္ေပးခဲ့ပါဘူး။
ေခတ္မီနည္းပညာနဲ ့ မဲခိုးျခင္း
ဇင္ဘာေဘြရဲ့ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အတိုက္အခံဘက္က အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္ရာမွာ ေခတ္မီနည္းပညာကို သံုးၿပီး မဲခိုးေပးတဲ့ ကုမၸဏီအေၾကာင္းလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီကုမၸဏီကေတာ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ျဖစ္ၿပီး ေရစာပါတဲ့ မဲျပားစာရြက္ေတြကို ထုတ္လုပ္ေပးရတာပါ။ ဒီေရစာပါတဲ့ မဲစာရြက္မွာ ထူးျခားခ်က္ရွိပါတယ္။ မဲစာရြက္ရဲ႕ ဘယ္ေနရာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ တံဆိပ္တံုးနဲ ့ ထုလိုက္ရင္ မဲစာရြက္ေပၚမွာ ထင္က်န္ရစ္တဲ့ မင္ကို ေရစာပါတဲ့ ေနရာကေန စုပ္ယူလိုက္ပါတယ္။ ေရစာက ၾကက္ေျခခတ္ပံုသဏၭာန္ျဖစ္တဲ့အတြက္ မင္ေရာက္သြားတဲ့အခါ ၾကက္ေျခခတ္ပံု ေပၚ လာပါတယ္။ အဲဒီေရစာပါတဲ့ ေနရာဟာ မူဂါဘီရဲ့ ကိုုယ္စားလွယ္နာမည္ရွိတဲ့ ေနရာလို႔ ဆိုပါတယ္။ အတိုက္အခံပါတီကို သေဘာက်လို႔ တံဆိပ္တံုးႏွိပ္တာမွန္သမွ်ဟာ မူဂါဘီရဲ႕ လူေတြဆီကို ေရာက္သြားတာခ်ည္းျဖစ္ပါတယ္။
ဒါက ေခတ္မီနည္းပညာကို အသံုးျပဳၿပီး တီထြင္ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ မဲစာရြက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို မဲစာရြက္ေပါင္း တစ္သန္းကို တ႐ုတ္ကုမၸဏီက ထုတ္လုပ္ေပးခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာမွာ ဆိုပါ တယ္။ ဇင္ဘာေဘြ ၂၀၁၃ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲႏွစ္ခု ထည့္ရပါတယ္။ တစ္ခုုက သမၼတအတြက္ျဖစ္ၿပီး တစ္ခုက လႊတ္ေတာ္အမတ္အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ တ႐ုတ္ကုမၸဏီက ထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ေရစာပါမဲစာရြက္တစ္သန္းကို သမၼတေရြးပြဲအတြက္ ငါးသိန္း၊ လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေရြးပြဲအတြက္ ငါးသိန္း သံုးခဲ့ၿပီး သီးသန္႔မဲဆႏၵနယ္ ေလးခုမွာ သံုးခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။
မဲထည့္သူလား၊ မဲေရတြက္သူလား
အာဏာရွင္မူဂါဘီဟာ ေရြးေကာက္ပြဲမွန္သမွ်ကို အႏိုင္ယူခဲ့ရာမွာ ႐ုရွအာဏာရွင္ႀကီး စတာလင္ရဲ႕ နည္းလမ္းကို လက္ကိုင္ျပဳၿပီး အႏိုင္ယူခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စတာလင္ ေျပာခဲ့တဲ့ စကားကို ၾကည့္ရင္ စတာလင္နည္းကို သိႏိုင္ပါတယ္။
“ျပည္သူလူထုအတြက္ စိတ္ေက်နပ္မႈရေအာင္ ေရြးေကာက္ပြဲတစ္ခု ဖန္တီးေပးရမယ္။ မဲထည့္ခ်င္တဲ့ဆႏၵျပည့္ေအာင္ လုပ္ေပးရမယ္။ ဒါေပမယ့္ မဲထည့္သူေတြက ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို ဆံုးျဖတ္တာမဟုတ္ဘူး။ မဲေရတြက္သူေတြကသာ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို ဆံုးျဖတ္တာ ျဖစ္တယ္” တဲ့။
မူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲကို အႏိုင္ယူဖို႔အတြက္ မဲေရတြက္သူအဖြဲ႔ကို စနစ္တက် ျပင္ ဆင္ခဲ့တာပါ။ မူဂါဘီဖြဲ ့စည္းထားတဲ့ မဲေရတြက္သူအဖြဲ ့က လုပ္ခဲ့တာေတြကို အႏွစ္ခ်ဳပ္ရင္
(၁) ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကို ဟန္ျပထားၿပီး မဲစာရင္းေတြကို စိတ္တိုင္းက် ထုတ္ျပန္ႏိုင္ဖိုု ့ အတြက္ ႏိုင္ငံျခားကုမၸဏီေတြနဲ႔ ေထာက္လွမ္းေရးအရာရွိေတြကို သံုးခဲ့တယ္။ မဲစာရင္း ျပဳစု ထုတ္ျပန္ေရးနဲ႔ မဲေရတြက္ျခင္းအလုပ္အတြက္ ပင္စင္စား စစ္တပ္အရာရွိေဟာင္း တစ္ေထာင္ကို ျပန္ခန္႔အပ္ခဲ့တယ္။ ခ႐ုိင္ရံုးေတြကို ႀကီးၾကပ္တယ္။
(၂) မဲစာရင္းထုတ္ျပန္တဲ့အခါ အတိုက္အခံဘက္ ထည့္မယ့္ မဲေတြကို အခ်က္အလက္ မွားေအာင္ လုပ္ခဲ့တယ္။ ၿမိဳ ့ေနျပည္သူေတြထဲက အသက္ ၁၈ ႏွစ္နဲ႔ အသက္ ၃၅ ႏွစ္အၾကား မဲဆႏၵရွင္ သိန္းနဲ႔ခ်ီၿပီး မဲစာရင္းထဲက ေဖ်ာက္ခဲ့တယ္။ မဲစာရင္းထဲ ပါခ်င္တဲ့သူက ေထာက္ခံခ်က္ေတြ ပူးတြဲၿပီး ေလွ်ာက္လႊာတင္ရတယ္။ ဒီမဲအမ်ားစုက အတိုက္အခံဘက္ကို ေရာက္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ တမင္မွားယြင္းေဖာ္ျပတာျဖစ္ပါတယ္။
(၃) ေက်းလက္ေတာရြာမွာ ေနထိုင္သူေတြရဲ႕ အမည္စာရင္းေတြကို ၿမိဳ႕ေတြေပၚက မဲစာရင္းထဲမွာ လိပ္စာေျပာင္းၿပီး ထည့္သြင္းတယ္။ မွတ္ပံုတင္အတုေတြ လုပ္ေပးတယ္။
(၄) မဲထည့္သူက ေျခာက္သန္းေက်ာ္ပဲ စာရင္းရွိေပမယ့္ မဲစာရြက္ေပါင္း ဆယ္သန္းေက်ာ္ ပံုႏွိပ္ထုတ္လုပ္ခဲ့တယ္။ မဲစာရြက္ ေလးသန္းအထိ ပို ထုတ္ခဲ့တယ္။
(၅) တကယ္မရွိသူေတြ၊ ျပည္ပမွာ ေနတဲ့အတြက္ မဲမထည့္ႏိုင္သူေတြ၊ ေသဆံုးၿပီးသူေတြကို မဲစာရင္းထဲမွာ ထည့္သြင္းခဲ့တယ္။ (ခန္႔မွန္းခ်က္အရ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံသား ၃ သန္းေက်ာ္ဟာ ႏိုင္ငံျခားမွာ ေနထိုင္ အလုပ္လုပ္ပါတယ္)
(၆) ေခတ္မီနည္းပညာနဲ႔ ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ေရစာပါတဲ့ မဲစာရြက္ေတြသံုုးၿပီး ထည့္တဲ့ မဲတိုင္းကိုု ကိုယ့္မဲျဖစ္ေအာင္ လုပ္ခဲ့တယ္။
ဇင္ဘာေဘြသင္ခန္းစာ
ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံရဲ့ သက္ေတာ္ရွည္အာဏာရွင္ႀကီီး မူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲကို နည္းမ်ိဳးစံု အသံုးျပဳၿပီး အႏိုင္ယူသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီေျပာင္းလဲေရးသမား ရွန္ဂီ႐ုိင္းကေတာ့ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ေနရာကေန ဖယ္ေပးလိုက္ရပါတယ္။ဇင္ဘာေဘြ ၂၀၁၃ ေရြးေကာက္ပြဲအေၾကာင္း ျပန္လည္သံုးသပ္တင္ျပတဲ့ အစီရင္ခံစာကို ေထာက္ဆၿပီး လာမယ့္ႏို၀င္ဘာလ ၈ ရက္ေန႔မွာ က်င္းပမယ့္ ျမန္မာ့ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ စိုးရိမ္စရာေတြ ရွိလာပါတယ္။ စိုးရိမ္စရာေကာင္းတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို သတင္းစာဂ်ာနယ္ေတြနဲ႔ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္ လူမႈကြန္ရက္စာမ်က္ႏွာေတြေပၚမွာ အထင္အရွားေတြ႔ ေနရတာေၾကာင့္ပါ။
(၁) ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥကၠ႒ဟာ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္း တစ္ဦးျဖစ္သလို ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႔၀င္အမ်ားစုဟာလည္း စစ္ဗုိလ္ေတြ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ မိုးေဇၿငိမ္းရဲ့ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္ စာမ်က္ႏွာမွာ အေသးစိတ္ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ တပ္မေတာ္အရာရွိ (၇၀) ကို ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္႐ုံးမွာ လႊဲေျပာင္းတာ၀န္ထမ္းေစခဲ့တယ္။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ကုန္ကာနီးမွာ ေနာက္ထပ္ တပ္မေတာ္အရာရွိ (၃၅) ဦး (ဗုုိလ္မွဴး ၃၀ နဲ႔ ဗိုလ္ႀကီး ၅ ဦး) ကို ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္႐ုံးမွာ ေရႊ႕ ေျပာင္းတာ၀န္ထမ္းေစခဲ့တယ္လို ့ ဆိုပါတယ္။
ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္႐ုံးခ်ဳပ္ေအာက္က ျပည္နယ္နဲ ့တိုင္းေဒသႀကီး႐ုံး (၁၄) ႐ုံးမွာ ေရြးေကာက္ပြဲႀကီးၾကပ္မယ့္ ထိပ္ဆံုးအရာရွိ (၁၄) ေယာက္ဟာ တပ္မေတာ္သားေတြခ်ည္း ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ခ႐ုိင္ေပါင္း (၆၉) ခ႐ုိင္ နဲ႔ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသ (၆) ခုရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲ ႀကီးၾကပ္ေရး အရာရွိအားလံုးဟာလည္း တပ္မေတာ္သားေတြခ်ည္းျဖစ္တယ္လို႔ မိုးေဇၿငိမ္းရဲ့ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္စာမ်က္ႏွာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
(၂) ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္က ပထမအႀကိမ္ မဲစာရင္းထုတ္ျပန္ရာမွာ အမွားအယြင္း ၃၀ ရာႏႈန္းအထိ ရွိေနတယ္။ ဒါကို ေကာ္မရွင္ဥကၠ႒ကိုယ္တိုင္ ၀န္ခံခဲ့ပါတယ္။
(၃) ပထမအႀကိမ္မဲစာရင္းမွာ မပါ၀င္သူမ်ားနဲ႔ အခ်က္အလက္လြဲသူမ်ားကို ႏိုင္ငံသားစိစစ္ေရးကတ္မ်ား၊ အိမ္ေထာင္စုဇယားမ်ား၊ ရပ္ကြက္တာ၀န္ခံေထာက္ခံစာမ်ားနဲ႔ ပူးတြဲၿပီး ေလွ်ာက္လႊာ တင္ခိုင္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒုတိယအႀကိမ္ မဲစာရင္းထုတ္ေတာ့ ထပ္မွားတယ္။
(၄) မဲစာရင္းထဲမွာ ေသဆံုးသူမ်ား၊ ႏိုင္ငံရပ္ျခားတြင္ အလုပ္လုပ္ေနထိုင္သူမ်ား၊ သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ကြက္အတြင္း မေနထိုင္သူမ်ား ပါ၀င္ေနတယ္။ (မဲဆႏၵနယ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ လူမရွိဘဲနဲ႔ နာမည္ေတြပါ၀င္ေနတာဟာ ေထာင္ဂဏန္း၊ ေသာင္းဂဏန္း အေရအတြက္ ျဖစ္ေနတယ္လို ့ ဂ်ာနယ္မ်ားမွာ ေရးသားေဖာ္ျပပါတယ္)
(၅) မဲျပားစာရြက္ေတြကို မဲထည့္မယ့္သူ အေရအတြက္ထက္ပိုၿပီး ႐ုိက္ႏွိပ္ထားတာ သန္းနဲ႔ ခ်ီၿပီး ရွိေနတယ္။ မဲထည့္ခြင့္ရသူေပါင္းဟာ သန္းသံုးဆယ္ေက်ာ္ပဲ ရွိပါမယ္။ (၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲစာရင္း၀င္သူက ၂၉ သန္းရွိခဲ့ၿပီး မဲထည့္သူက ၂၃သန္းနီးပါး ရွိခဲ့ပါတယ္)။ မဲဆႏၵရွင္ တစ္ဦးဟာ မဲျပားသံုးျပားထည့္ရမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ မဲျပားလိုအပ္ခ်က္ဟာ သန္းတစ္ရာမေက်ာ္ပါဘူး။ ယခု ရိုက္ႏွိပ္ထားတာက သန္း ၁၃၅ သန္းေက်ာ္ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕တိုင္းေဒသႀကီးေတြမွာ တိုင္းရင္းသားတခ်ိဳ႕အေနနဲ႔ မဲေလးျပားထည့္ရမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ အေရအတြက္က သန္းဂဏန္းကို မေက်ာ္ပါဘူး။
(၆) ႏိုင္ငံျခားမွာ အလုပ္လုပ္ေနထိုင္သူေတြ အနည္းဆံုး ေလးသန္းရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သံ႐ုံးေတြမွာ မဲထည့္ခြင့္ရသူက ေသာင္းဂဏန္းအေရအတြက္ပဲ ရွိပါတယ္။ မဲထည့္ရာမွာ အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႔ေအာင္ သံ႐ုံးေတြက မစီစဥ္ေပးဘူးလိုု႔ ေ၀ဖန္ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားမွာ အလုပ္လုပ္ေနထုုိင္သူေတြရဲ႕ အမည္ေတြကိုု မဲစာရင္းထဲမွာ ေတြ႔ရတယ္လိုု ့ ေရးသားၾကပါတယ္။
(၇) ႀကိဳတင္မဲေတြ ထည့္ရာမွာ တံဆိပ္တံုးမွာ သံုးတဲ့မင္ေတြ အျမန္မေျခာက္ဘူး၊ မဲစာရြက္ေတြကို အ၀ါေရာင္စကၠဴေတြနဲ႔ ပံုႏွိပ္ထားတဲ့အတြက္ ပါတီတံဆိပ္ေတြ မသဲကြဲဘူး၊ ႀကိဳတင္မဲထည့္တဲ့ ပလတ္စတစ္ပံုးေတြ အလြယ္နဲ႔ ဖြင့္လို႔ ရတယ္ စတဲ့ ေ၀ဖန္ခ်က္ေတြ ထြက္ေနပါတယ္။
(၈) အတိုက္အခံပါတီမ်ားအားေကာင္းတဲ့ တိုင္းရင္းသားေဒသေတြမွာ ထိုးစစ္ဆင္ၿပီး ေရြးေကာက္ပြဲမျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးေနတယ္လို႔ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ ့အစည္းေတြက ေျပာေနပါတယ္။
(၉) ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဘယ္လို မဲထည့္ရမလဲ ဆိုတာကို ပညာေပးမႈအားနည္းတဲ့အတြက္ တခ်ိဳ ႕ေဒသက ျပည္သူေတြ ဘယ္လိုု မဲထည့္ရမလဲ မသိၾကဘူး။
(၁၀) စက္တင္ဘာလအတြင္းမွာ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္က အႀကီးအကဲေတြ အစၥေရးႏိုင္ငံနဲ႔ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကို သြားေရာက္ခဲ့တာဟာ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ဘယ္လိုပတ္သက္မလဲလို႔ တြက္ခ်က္တာေတြ ရွိေနပါတယ္။
(၁၁) ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ့ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဇင္ဘာေဘြေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ထူးထူးျခားျခား တိုက္ဆိုင္ေနတဲ့ အခ်က္က ဒီမိုကေရစီအေျပာင္းအလဲ ဆိုတဲ့ ရွန္ဂီ႐ုိင္းတို႔ ပါတီက အနီေရာင္ ၀တ္စံုေတြ ၀တ္ၾကတယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ၀တ္စံုနဲ႔ အေရာင္တူေနပါတယ္။ မူဂါဘီရဲ႕ ပါတီက အစိမ္းေရာင္ဦးထုပ္ေတြ ေဆာင္းၾကတယ္။ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ရဲ႕ ျပည္ေထာင္စုႀကံ့ခိုင္ေရးနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးပါတီက အစိမ္းေရာင္၀တ္စံုနဲ႔ ဆင္တူပါတယ္။ တပ္မေတာ္ရဲ႕ ၀တ္စံုသစ္အေရာင္ အစိမ္းႏုနဲ ့ အထူးဆင္တူပါတယ္။
ဒီလို အခ်က္အလက္ေတြ အျဖစ္အပ်က္ေတြေၾကာင့္ ျမန္မာ့ေရြးေကာက္ပြဲဟာလည္း ဇင္ဘာေဘြလို ျဖစ္ေလမလားလို႔ စိုးရိမ္ေနၾကရတာပါ။ ဘာပဲျဖစ္ေစ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ၂၀၁၅ အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ မဲစာရင္းအမွားအယြင္းေတြ တင္းၾကမ္းနဲ႔ပဲ ေနာက္ တပတ္အၾကာ ႏို၀င္ဘာ ၈ ရက္ ေန႔မွာ က်င္းပပါေတာ့မယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္က အမွန္တရားကို မထင္ဟပ္ရင္ ဘာဆက္လုပ္ၾကမလဲ ဆိုတာကို မဲထည့္ခြင့္ရတဲ့ ျပည္သူေတြေရာ၊ မဲထည့္ခြင့္မရတဲ့ ျပည္သူေတြပါ စဥ္းစားထားၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီခရီး မနီးလွပါ။
ေမာင္သာမည
...............................
ဇငၻာေၾဘ မဲလိမၼႈႀကီး
Schvangirai Campaign 2 copy
By ဒီဗီႀဘီ
1 November 2015
ၾလႏၡဲ့တဲ့ ၂၀၁၃ ခုႏြစ္ ဇူလိုငႅ ၃၁ ေန႔က အာဖရိေကတာငၸိဳင္းႏိုင္ငံတစၡဳ်ဖစၲဲ့ ဇငၻာေၾဘမြာ ေအေၾထေၾထ႐ျးေကာၾကၸဲ က္င္းပခဲ့ပါတယ္။ သက္ေတာ္ရြၫ္အာဏာရြင္ႀကီးအ်ဖစ္ ကမၻာေက္ာၱဲ့ ေရာဘတ္ မူဂါဘီ ( Robert Mugabe ) နဲ႔ ဒီမိုေကရစီေအ်ပာင္းအလဲကို ေဖာ္ေဆာငၼယ့္ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ေမာၢႏ္ ရြႏၢီရိုင္း ( Morgan Tsvangirai) တို႔ ယြၪ္ၿပိဳငၲဲ့ျပဲ ်ဖစၸါတယ္။ အာဏာရြင္အဳပၥဳနဲ႔ ဒီမိုေကရစီအုပၥဳတို႔ရဲ႕ ်ပင္းထႏၲဲ့ ယြၪ္ၿပိဳျငၸဲႀကီးတစၡဳအ်ဖစ္ ကမၻာက အၾလႏၥိတ္၀ငၥားခဲ့ပါတယ္။
၂၀၁၅ ခုႏြစၼြာ အသက္ ၉၁ ႏြစ္ ရြိၿပီ်ဖစၲဲ့ မူဂါဘီဟာ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံကို ၁၉၈၀ ်ပၫ့္ႏြစၠ စၿပီး အုပၥိဳုးခဲ့တာပါ။ ၁၉၈၀ ်ပၫ့္ႏြေစၠန ၁၉၈၇ ခုႏြစ္အထိ ၀ႏ္ႀကီးခ္ဳပ္အ်ဖစ္ အုပၡ္ဳပၡဲ့ၿပီး ၁၉၈၇ ခုႏြစ္ ေကန ေယန ့အထိ သမၼတအ်ဖစ္ ေတာက္ေလြ္ာက္အဳပၡ္ဳပ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ၆ ႏြစၲစ္ႀကိမ္ က္င္းပတဲ့ သမၼေတျရးေကာၾကၸဲတိုင္းမြာ အႏိုင္ယဴလာခဲ့တဲ့သူ ်ဖစ္ၿပီး သူအႏိုင္ယဴခဲ့တဲ့ ေျရးေကာၾကၸဲတိုင္းဟာလၫ္း မဲလိမၼႈေၾတ မဲခိုးမႈေၾတနဲ႔ အၿမဲအ်ငင္းျပားခဲ့ရတဲ့ ေျရးေကာၾကၸဲေၾတခ္ၫ္း ်ဖစၸါတယ္။
ေမာၢႏ္ရြႏၢီရိုင္းေကတာ့ ဒီမိုေကရစီေအ်ပာင္းအလဲအၾတက္ တိုၾကၸဲ၀င္သဴအ်ဖစ္ နာမၫ္ႀကီးပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုႏြစၠ က္င္းပခဲ့တဲ့ သမၼေတျရးေကာၾကၸဲမြာ မူဂါဘီကို ႐ုပၸ္ကၦင္းပ္က္ ်ဖစ္ေအာင္ အင္အား်ပႏိုငၡဲ့သူ်ဖစၸါတယ္။ ပထမေအက္ာ့ၿပိဳျငၸဲမြာ ရြႏၢီ႐ုိင္းက မဲအသာရခဲ့ေပမယ့္ မဲက ၅၀ ရာႏႈႏ္းေမက္ာၡဲ့တာေၾကာင့္ ဒုတိယေအက္ာ့ကို မူဂါဘီနဲ႔ ်ပႏ္ၿပိဳင္ရဖို႔ ်ဖစႅာပါတယ္။ ဒီအခါမြာ မူဂါဘီ ဘက္ေတာ္သားေၾတက ရြႏၢီရိုင္းရဲ႕ ဘက္ေတာ္သားေၾတကို အၾကမ္းဖက္ သတ္်ဖတၱာေၾတ လုပၸါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒုတိယေအက္ာ့ ်ပႏ္ယြၪ္ၿပိဳင္ရမယ့္ျပဲကို ရြႏၢီရိုင္းက မၿပိဳင္ေတာ့ဘူးလို႔ ဆံုး်ဖတၡဲ့ပါတယ္။ ေနာကၦံဳးေတာ့ ေအ်ခခံဥေပဒကို ်ပင္ၿပီး မူဂါဘီက သမၼတ၊ ရြႏၢီ႐ုိင္းက ၀ႏ္ႀကီးခ္ဳပႅဳပၹိဳ႕ ေသဘာတူညီခဲ့ၾကတယ္။ ဒီေအ်ခခံဥေပဒကို ၂၀၁၃ ႏြစၥပိုင္းမြာ ်ပႏ္်ပင္ရာမြာ သမၼတရာထူးကိုပဲ ခ္ႏၴားၿပီး ၀ႏ္ႀကီးခ္ဳပ္ရာထူးကို ်ပႏ္်ဖဳတၸစၸါတယ္။ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲဟာ ဒီလိုု ်ပငၴားတဲ့ ေအ်ခခံဥေပဒကို သ႐ုပ္ေဖာၱာ ်ဖစၸါတယ္။
ေမ်ပာင္းလဲႏိုင္ေသးတဲ့ ဇငၻာေၾဘ
Mugabe Campaign 2ေမာၢႏ္ရြႏၢီရိုင္းရဲ့ ပါတီက အတိုေကာက္ MDC ပါတီလို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီမိုေကရစီ ေ်ပာင္းလဲေရး လႈပ္ရြားမႈပါတီ (Movement for Democratic Change ) ပါ။ ပါတီရဲ့ အဓိကမူ၀ါဒက ဒီမိုေကရစီက္တဲ့ ေ်ပာင္းလဲမႈကိုု ေဖာ္ေဆာင္ေရး ်ဖစၸါတယ္။
ေရာဘတၼဴဂါဘီရဲ႕ ပါတီက ZANU- PF ဇငၻာေၾဘ အာဖရိကႏ္ အမ္ဳိးသား စၫ္းလံုးေရး မ္ဳိးခ္စၲပ္ဦးပါတီ ( Zimbabwe African National Union – Patriotic Front) ်ဖစၸါတယ္။ ပါတီရဲ႕ အဓိကမူ၀ါဒက အမ္ဳိးသားေရး၀ါဒ်ဖစၸါတယ္။
ဇငၻာေၾဘၾလတႅပ္ေရးရခဲ့တဲ့ ၁၉၈၀ ်ပၫ့္ႏြစၠစၿပီး မူဂါဘီနဲ႔ သူ႔ပါတီက ေတာက္ေလြ္ာက္အဳပၡ္ဳပၡဲ့ရာမြာ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံဟာ ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံေၾတထဲက တစ္ႏိုင္ငံ်ဖစႅာခဲ့ပါတယ္။ ဇငၻာေၾဘလူဦးေရနဲ႔ ၈၀ ရာႏႈႏ္းေက္ာ္ဟာ တစ္ရက္၀င္ေၿင ၂ ေဒၚလာေအာကၼြာပဲ ရြိတဲ့ ဆင္းရဲသားေၾတ ်ဖစၸါတယ္။ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံသားတစ္ဦးခ္င္းရဲ့ တစ္ႏြစၴဳတၠဳႏ္ တႏၹိဳးဟာလၫ္း ေဒၚလာ ၆၀၀ ၀ႏ္းက္ငၸဲ ရြိပါတယ္။ စီးျပားေရးျခ္တ္ၿခံဳက္မႈနဲ႔အတူ ေေျငၾကးတႏၹိဳးလၫ္း နိမ့္က္ခဲ့တဲ့အၾတက္ ဇငၻာေေၾဘဒၚလာ သႏ္း တစ္ေသာင္း (၁၀ ဘီလ္ံ) ဟာ ေအမရိကႏ္ တစ္ေဒၚလာပဲ တႏၲဲ့အထိ ်ဖစၡဲ့ပါတယ္။ ဇငၻာေေၾဘျငစကၠဴမြာ ဇငၻာေေၾဘဒၚလာ သႏ္းေပါင္း တစ္သႏ္းတႏ္ ေျငစကၠဴအထိ ရြိပါတယ္။ ေအမရိကႏ္ ေဒၚလာ တစ္ရာနဲ႔ ညီမြ္တဲ့ ေျငစကၠဴပါ။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္သဴမြ ဇငၻာေၾဘ ေျငစကၠဴကို မကိုင္ရဲဘူး။ နာရီပိုင္းအၾတင္းမြာ ေခါကၡ္ဳိးတႏၻိဳုးက္တတၱဲ့ သဘာ၀ရြိလိုု႔ပါပဲ။
အမ္ဳိးသားေရး၀ါဒကို အသံုးခ္ၿပီး အာဏာရြငၥနစၷဲ႔ အုပၡ္ဳပၲဲ့ မူဂါဘီကို ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံသားမ္ားက စကၦဳပ္ေေနပမယ့ႅၫ္း ေသနတ္ေ်ပာင္းကို မလြႏ္ႏိုငၲဲ့အၾတက္ ႏြစ္ေပါင္းမ္ားျစာ ငံု႔ခံေနခဲ့ၾကရပါတယ္။ ဒီမိုေကရစီစနစ္ေ်ပာင္းလဲေရးကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးမယ့္ ရြႏၢီ႐ုိင္းနဲ႔ သူ႔ရဲ႕MDC ပါတီကိုလၫ္း ၿခိမ္းေ်ခာကၼႈေၾတၾကားက အငၲိဳက္အားတိုက္ အားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အာဏာရြင္ မူဂါဘီက ၂၀၁၃ ခုႏြစ္ေျရးေကာၾကၸဲကိုုလၫ္း အႏိုင္ယဴၾသားခဲ့်ပႏၸါတယ္။ ေျရးေကာၾကၸဲမြာ ထည့ၡဲ့တဲ့ မဲေၾတရဲ ့ စုုစုုေပါင္း ၆၀ ရာႏႈႏ္းေက္ာၠိဳ အရယူၾသားပါတယ္။ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ရြႏၢီ႐ုိင္းက ၃၀ ရာခိုင္ႏႈႏ္းေက္ာၸဲ ရပါတယ္။ ဇငၻာေၾဘ်ပၫ္သဴလူထုက တခဲနက္ေထာကၡံအားေပးတဲ့ ရြႏၢီ႐ုိင္းကို အာဏာရြင္သမၼတ မူဂါဘီက ဘယႅိဳ အႏိုင္ယဴခဲ့သလဲ။ ေျရးေကာၾကၸဲအၿပီး ရြႏၢီရိုင္းတို႔ဘကၠ ထုတ္်ပႏၲဲ့ ဇငၻာေၾဘ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲ အစီရငၡံစာထဲမြာ ေအ်ေဖပးထားပါတယ္။
မဲလိမၼဲခိုး အက္ဳိးေဆာငၠဳမၸဏီမ္ား
သမၼတမူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲေၾတမြာ အႏိုင္ရဖို ႔အၾတက္ မဲလိမ္ မဲခိုးလုပ္ေပးတဲ့ ႏိုင္ငံ်ခား ကုမၸဏီေၾတကို ငြားရမ္းခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။ ဒီကုမၸဏီေၾတဟာ အဆင့္်မင့္ နၫ္းပညာေၾတနဲ႔ မဟာဗ္ဴဟာ နၫ္းဗ္ဴဟာခ္မြတ္ၿပီး မူဂါဘီအႏိုေင္ရအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယႅိဳ ့ အစီရငၡံစာမြာ ေဖာ္်ပထားပါတယ္။
၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲေအာင္ႏိုင္ေရးအၾတက္ မူဂါဘီဟာ ေအမရိကႏ္ေဒၚလာ သႏ္း ၁၀၀ ေက္ာ္ သံုးျစဲခဲ့ပါတယ္။ မဲလိမၼဲခိုးလုပ္ငႏ္းကို မဟာဗ္ဴဟာ နၫ္းဗ္ဴဟာ ခ္ၿပီး စီမံခႏ္႔ျခဲေပးဖိုု႔ Nikuv Projects အမၫ္ရြိတဲ့ အစၥေရးကုုမၸဏီတခုကို ေဒၚလာ ၁၅ သႏ္းနဲ႔ ငြားရမ္းခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာ မြာ ေဖာ္်ပထားပါတယ္။ မဲစာရင္းေၾတကို ဘယႅိဳထည့္ၾသင္းမလဲ၊ ဘယႅိဳ ပံုစံနဲ႔ ထုတ္်ပႏ္ မလဲဆိုတာကို ဒီကုမၸဏီက စီမံခႏ္႔ျခဲေပးပါတယ္။ အစၥေရးကုုမၸဏီဟာ အစၥေရး ေထာကႅြမ္း ေရးအျဖဲ ့ ေမာ့ဆက္ရဲ့ လကၱံ တစၡဳ်ဖစၲယႅိဳ႕လၫ္း အစီရငၡံစာက ဆိုထားပါတယ္။
Mugabe CampaignNikuv Projects ကုမၸဏီက မူဂါဘီ ေအာင္ႏိုင္ေရးအၾတက္ မူဂါဘီရဲ႕ ဗဟိုေထာကႅြမ္းေရး တျပၹဲ႔နဲ႔ ပူးၾတဲအလုပႅဳပ္ရပါတယ္။ အလုပ္႐ုံးခႏ္းေၾတအမ္ားစုဟာ စစၲပၥခႏ္းေၾတထဲမြာ ေအ်ခ စိုကၳားၿပီး မူဂါဘီကိုယၱိဳင္ဟာလၫ္း ဒီကုမၸဏီရဲ့ အႀကီးအကဲေၾတနဲ ့ ေၾတ႔ဆံုေၾဆးေႏျးခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။ ဒီေထာကႅြမ္းေရးအရာရြိေၾတဟာ ခ႐ုိင္႐ုံးေၾတကိုု ႀကီးၾကပ္ရတယႅိဳ ့ ဆိုထားပါတယ္။
Nikuv Projects ကုမၸဏီ ရဲ ့ ပဓာနအလုပၲစၡဳေကတာ့ မဲစာရင္း်ပဳစုေရးေကာၼရြငၷဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး မဲစာရင္းအၾလဲအမြားေၾတ ထုတ္်ပႏ္ေပးတာ်ဖစၸါတယ္။ ၿမိဳ႕ႀကီးေၾတမြာ မဲထည့္ရမယ့္ မဲစာရင္းေၾတကို ထုတ္်ပႏ္ရာမြာ လူတစ္သႏ္းနီးပါးကို စာရင္းေဖ္ာကၳားခဲ့တယႅိဳ႕ ဆိုပါတယ္။ ဇငၻာေၾဘရဲ ့ ၿမိဳ ့ေတာ္ ဟာရာေရး တစ္ၿမိဳ႕တၫ္းမြာ မဲစာရင္းထဲမြာ မပါတဲ့သူေပါင္း သံုုးသိႏ္း ငါးေသာင္းရြိပါတယ္။
မဲစာရင္းထဲ မပါသူေၾတေအနနဲ႔ မဲစာရင္းထဲ ပါ၀ငၹိဳ႕အၾတက္ မဲထည့္ျခင့္ ေလြ္ာကႅႊာေၾတ တင္ရပါတယ္။ ေလြ္ာကႅႊာတငၲဲ့အခါမြာ အမြႏၲကယ္ေနထိုင္ေၾကာင္း ရျပၠက္ေထာကၡံစာ၊ လကၳပၥာခ္ဳပ္၊ အလုပ္ရြင္ေထာကၡံစာ စတာေၾတနဲ႔အတူ ပူးၾတဲ တင္်ပရပါတယ္။ မဲထည့္ျခင့္ရဖို႔အၾတက္ အလုပၸ္က္အကိုငၸ္က္်ဖစ္ေအာင္ တမငၹႏၲီးထားတာလုိ႔ ဆိုပါတယ္။ တစ္ေန႔လုုပၼြ တစ္ေန႔စားရသူေၾတေအနနဲ႔ ေလြ္ာကႅႊာတင္ႏို္ငၹိဳ ့ ခကၡဲပါတယ္။
မဲထည့္ျခင့္ရြိသူေၾတကို စာရင္းထဲ မပါ၀င္ေအာင္ ခ္ႏၴားသလို သကၦိဳင္ရာ ရျပၠက္ေၾတမြာ အမြႏၲကယ္ ေနထုိင္်ခင္းမရြိဘဲ ေက္းလက္ေတာျရာမြာ ေနထိုင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫၼ္ားကိုေတာ့ မဲစာရင္းထဲမြာ ထည့္ၾသင္းထားပါတယ္။ ဒီေအရအၾတကၠ ႏြစ္သိႏ္းငါးေသာင္း ရြိပါတယ္။
ေနာက္ၿပီး ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံရဲ႕ အ်ပငၠိဳ ေရာက္ေနသူေၾတ၊ ေသဆံုးသူေၾတနဲ႔ တကယၼရြိတဲ့ သူေၾတရဲ႕ အမၫၥာရင္းေၾတကိုလၫ္း ထည့္ၾသင္းထားပါတယ္။ အသက္ ၁၈ႏြစၼ်ပည့္သဴေၾတကို မဲစာရင္းထဲ ထည့ၳားတာေၾတလၫ္း ရြိတယ္။ ဒီေအရအၾတကၠ တစ္သႏ္း ငါးသိႏ္း ရြိပါတယ္။
မဲဆႏၵနယၱစၡဳမြာဆိုရင္ မဲထည့္ျခင့္ရြိသူက သႏ္ေခါငၥာရင္းအရ (၂၀၀၀၀ ) မ်ပည့္ေပမယ့္ မဲစာရင္း ထဲမြာေတာ့ (၂၈၀၀၀) ရြိေနတယ္။ ေနာကၼဲဆႏၵနယၱစၡဳမြာေတာ့ မဲစာရင္းထဲပါတဲ့ လူ (၃၀၀၀၀) မြာ (၈၀၀၀) က ေသဆံုးၿပီးသူေၾတ်ဖစ္ေနတယ္။ ေသဆံုုးၿပီးသူ ရြစ္သိႏ္းကို မဲဆႏၵနယ္ အသီးသီးမြာ ထည့္ၾသင္းထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံရပ္်ခားမြာ ေနထိုင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫၥဳစုေပါင္း ကိုးသိႏ္း ဟာ မဲစာရင္းထဲမြာ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူမရြိဘဲနဲ႔ ထည့ၳားတဲ့ မဲဆႏၵရြင္ေပါင္းက အနၫ္းဆံုး တစ္သႏ္းခုနစ္သိႏ္းေက္ာ္ ရြိေနပါတယ္။
ဒီလို မဲစာရင္းအမြားေၾတ မဲစာရင္းအပိုေၾတ ထည့္ၾသင္းႏိုငၹိဳု႔အၾတက္ Nikuv Projects ကုမၸဏီက မြတၸံဳတင္အတုေၾတ စာျရကၥာတႏ္းအတုေၾတ ်ပဳလုပ္ေပးရပါတယ္။ ကုမၸဏီရဲ႕ ၾက္မ္းက္ငၸညာရြငၼ္ားဟာ ေျရးေကာၾကၸဲမက္င္းပခင္ ကိုးလအလို (၂၀၁၂ ႏို၀ငၻာ) မြာ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံကို စတင္ေရာက္ရြိလာၾကၿပီး ေသဆံုးၿပီးသူေၾတရဲ႕ အမၫၥာရင္းနဲ႔ ႏိုင္ငံ်ခားၾသားေရာက္ေနထုိင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫၥာရင္းကို ေအသးစိတ္်ပဳစုုေနခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။
၂၀၁၂ ခုႏြစၠ ်ပဳလုပၲဲ့ သႏ္းေခါငၥာရင္းေကာကၡံမႈအရ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံမြာ လူဦးေရ ၁၃ သႏ္း ေက္ာ္ရြိပါတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏြစၼြာ မဲထည့္ျခင့္ရသူ (အသက္ ၁၈ႏြစ္်ပၫ့္သူ) စုစုေပါင္းက ၅ သႏ္း ၇ သိႏ္း ရြိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မဲစာရင္းထုတ္်ပႏၲဲ့အခါမြာ မဲထည့္ျခင့္ရသူေအရအၾတကၠ ၆သႏ္း ၄သိႏ္း ရြိေနပါတယ္။ တကယၼဲထည့္ျခင့္ရြိသူေပါင္း တစ္သႏ္းကို ခ္ႏၴားခဲ့ၿပီး ထည့္သဴမရြိတဲ့ ေတစၧမဲ ဆႏၵရြင္ (Ghost Voter) ေပါင္း တစ္သႏ္းခုနစ္သိႏ္းေက္ာ္ ထည့္ၾသင္းခဲ့တာလို ့ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။
ေနာကၦံဳး အတၫ္်ပဳတဲ့ မဲစာရင္းကို ေျရးေကာၾကၸဲ က္င္းပမယ့္ရက္ မတိုငၼီ ကိုုးရက္အလို မြာ ထုတ္်ပႏႅိဳကၱယ္။ အတိုက္အခံဘကၠ ဒီမဲစာရင္းကို ကႏ္ ့ၾကကၡဲ့ေပမဲ့ မဲစာရင္းထဲ မပါသူ ေၾတကိုုလၫ္း လ္စႅ္ဴရႈခဲ့သလို ေတစၧမဲေၾတကိုလၫ္း မပယၹ္က္ေပးခဲ့ပါဘူး။
ေခတၼီနၫ္းပညာနဲ ့ မဲခိုး်ခင္း
ဇငၻာေၾဘရဲ့ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အတိုက္အခံဘကၠ အစီရငၡံစာ ထုတ္်ပႏ္ရာမြာ ေခတၼီနၫ္းပညာကို သံုးၿပီး မဲခိုးေပးတဲ့ ကုမၸဏီေအၾကာင္းလၫ္း ပါ၀ငၸါတယ္။ ဒီကုမၸဏီေကတာ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ်ဖစ္ၿပီး ေရစာပါတဲ့ မဲ်ပားစာျရက္ေၾတကို ထုတႅဳပ္ေပးရတာပါ။ ဒီေရစာပါတဲ့ မဲစာျရကၼြာ ထူး်ခားခ္က္ရြိပါတယ္။ မဲစာျရက္ရဲ႕ ဘယ္ေနရာမြာပဲ်ဖစ္်ဖစ္ တံဆိပၲံဳးနဲ ့ ထုလိုက္ရင္ မဲစာျရက္ေပၚမြာ ထငၠ္ႏ္ရစၲဲ့ မငၠိဳ ေရစာပါတဲ့ ေနရာေကန စုပ္ယဴလိုကၸါတယ္။ ေရစာက ၾကက္ေ်ခခတၸံဳသဏၭာႏ္်ဖစၲဲ့အၾတက္ မင္ေရာၾက္သားတဲ့အခါ ၾကက္ေ်ခခတၸံဳ ေပၚ လာပါတယ္။ အဲဒီေရစာပါတဲ့ ေနရာဟာ မူဂါဘီရဲ့ ကိုုယၥားလြယၷာမၫ္ရြိတဲ့ ေနရာလို႔ ဆိုပါတယ္။ အတိုက္အခံပါတီကို ေသဘာက္လို႔ တံဆိပၲံဳးႏြိပၲာမြႏ္သမြ္ဟာ မူဂါဘီရဲ႕ လူေၾတဆီကို ေရာၾက္သားတာခ္ၫ္း်ဖစၸါတယ္။
ဒါက ေခတၼီနၫ္းပညာကို အသံုး်ပဳၿပီး တီၾထငၴဳတႅဳပၴားတဲ့ မဲစာျရက္်ဖစၸါတယ္။ ဒီလို မဲစာျရက္ေပါင္း တစ္သႏ္းကို တ႐ုတၠဳမၸဏီက ထုတႅဳပ္ေပးခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာမြာ ဆိုပါ တယ္။ ဇငၻာေၾဘ ၂၀၁၃ ေအေၾထေၾထျရးေကာၾကၸဲမြာ မဲႏြစၡဳ ထည့္ရပါတယ္။ တစၡဳုက သမၼတအၾတက္်ဖစ္ၿပီး တစၡဳက လႊတ္ေတာ္အမတ္အၾတက္ ်ဖစၸါတယ္။ တ႐ုတၠဳမၸဏီက ထုတႅဳပ္ေပးတဲ့ ေရစာပါမဲစာျရကၱစ္သႏ္းကို သမၼေတျရးျပဲအၾတက္ ငါးသိႏ္း၊ လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေျရးျပဲအၾတက္ ငါးသိႏ္း သံုးခဲ့ၿပီး သီးသႏ္႔မဲဆႏၵနယ္ ေလးခုမြာ သံုးခဲ့တယႅိဳ႕ အစီရငၡံစာက ဆိုပါတယ္။
မဲထည့္သဴလား၊ မဲေရၾတက္သဴလား
အာဏာရြငၼဴဂါဘီဟာ ေျရးေကာၾကၸဲမြႏ္သမြ္ကို အႏိုင္ယဴခဲ့ရာမြာ ႐ုရြအာဏာရြင္ႀကီး စတာလင္ရဲ႕ နၫ္းလမ္းကို လကၠိဳင္်ပဳၿပီး အႏိုင္ယဴခဲ့တာ်ဖစၸါတယ္။ ေျရးေကာၾကၸဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စတာလင္ ေ်ပာခဲ့တဲ့ စကားကို ၾကည့္ရင္ စတာလငၷၫ္းကို သိႏိုငၸါတယ္။
“်ပၫ္သဴလူထုအၾတက္ စိတ္ေက္နပၼႈေရအာင္ ေျရးေကာၾကၸဲတစၡဳ ဖႏၲီးေပးရမယ္။ မဲထည့ၡ္ငၲဲ့ဆႏၵ်ပည့္ေအာင္ လုပ္ေပးရမယ္။ ဒါေပမယ့္ မဲထည့္သဴေၾတက ေျရးေကာၾကၸဲရလဒၠိဳ ဆံုး်ဖတၱာမဟုတၻဴး။ မဲေရၾတက္သဴေၾတကသာ ေျရးေကာၾကၸဲရလဒၠိဳ ဆံုး်ဖတၱာ ်ဖစၲယ္” တဲ့။
မူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲကို အႏိုင္ယဴဖို႔အၾတက္ မဲေရၾတက္သဴအျဖဲ႔ကို စနစၲက္ ်ပင္ ဆငၡဲ့တာပါ။ မူဂါဘီျဖဲ ့စၫ္းထားတဲ့ မဲေရၾတက္သဴအျဖဲ ့က လုပၡဲ့တာေၾတကို အႏြစၡ္ဳပ္ရင္
(၁) ေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြငၠိဳ ဟႏ္်ပထားၿပီး မဲစာရင္းေၾတကို စိတၱိဳင္းက္ ထုတ္်ပႏ္ႏိုငၹိဳု ့ အၾတက္ ႏိုင္ငံ်ခားကုမၸဏီေၾတနဲ႔ ေထာကႅြမ္းေရးအရာရြိေၾတကို သံုးခဲ့တယ္။ မဲစာရင္း ်ပဳစု ထုတ္်ပႏ္ေရးနဲ႔ မဲေရၾတက္်ခင္းအလုပ္အၾတက္ ပငၥငၥား စစၲပ္အရာရြိေဟာင္း တစ္ေထာငၠိဳ ်ပႏၡႏ္႔အပၡဲ့တယ္။ ခ႐ုိင္ရံဳးေၾတကို ႀကီးၾကပၲယ္။
(၂) မဲစာရင္းထုတ္်ပႏၲဲ့အခါ အတိုက္အခံဘက္ ထည့ၼယ့္ မဲေၾတကို အခ္က္အလက္ မြားေအာင္ လုပၡဲ့တယ္။ ၿမိဳ ့ေန်ပၫ္သဴေၾတထဲက အသက္ ၁၈ ႏြစၷဲ႔ အသက္ ၃၅ ႏြစ္အၾကား မဲဆႏၵရြင္ သိႏ္းနဲ႔ခ္ီၿပီး မဲစာရင္းထဲက ေဖ္ာကၡဲ့တယ္။ မဲစာရင္းထဲ ပါခ္ငၲဲ့သူက ေထာကၡံခ္က္ေၾတ ပူးၾတဲၿပီး ေလြ္ာကႅႊာတင္ရတယ္။ ဒီမဲအမ္ားစုက အတိုက္အခံဘကၠိဳ ေရာကၼြာ ်ဖစၲဲ့အၾတက္ တမငၼြားၾယင္းေဖာ္်ပတာ်ဖစၸါတယ္။
(၃) ေက္းလက္ေတာျရာမြာ ေနထိုင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫၥာရင္းေၾတကို ၿမိဳ႕ေေၾတပၚက မဲစာရင္းထဲမြာ လိပၥာေ်ပာင္းၿပီး ထၫ့္ၾသင္းတယ္။ မြတၸံဳတင္အတုေၾတ လုပ္ေပးတယ္။
(၄) မဲထည့္သဴက ေ်ခာက္သႏ္းေက္ာၸဲ စာရင္းရြိေပမယ့္ မဲစာျရက္ေပါင္း ဆယ္သႏ္းေက္ာ္ ပံုႏြိပၴဳတႅဳပၡဲ့တယ္။ မဲစာျရက္ ေလးသႏ္းအထိ ပို ထုတၡဲ့တယ္။
(၅) တကယၼရြိသူေၾတ၊ ်ပၫၸမြာ ေနတဲ့အၾတက္ မဲမထည့္ႏိုင္သဴေၾတ၊ ေသဆံုးၿပီးသူေၾတကို မဲစာရင္းထဲမြာ ထည့္ၾသင္းခဲ့တယ္။ (ခႏ္႔မြႏ္းခ္က္အရ ဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံသား ၃ သႏ္းေက္ာ္ဟာ ႏိုင္ငံ်ခားမြာ ေနထိုင္ အလုပႅဳပၸါတယ္)
(၆) ေခတၼီနၫ္းပညာနဲ႔ ထုတႅဳပၴားတဲ့ ေရစာပါတဲ့ မဲစာျရက္ေၾတသံုုးၿပီး ထည့ၱဲ့ မဲတိုင္းကိုု ကိုယ့္မဲ်ဖစ္ေအာင္ လုပၡဲ့တယ္။
ဇငၻာေၾဘသငၡႏ္းစာ
Schvangirai Campaignဇငၻာေၾဘႏိုင္ငံရဲ့ သက္ေတာ္ရြၫ္အာဏာရြင္ႀကီီး မူဂါဘီဟာ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲကို နၫ္းမ္ိဳးစံု အသံုး်ပဳၿပီး အႏိုင္ယဴၾသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီမိုေကရစီေ်ပာင္းလဲေရးသမား ရြႏၢီ႐ုိင္းေကတာ့ ၀ႏ္ႀကီးခ္ဳပ္ ေနရာေကန ဖယ္ေပးလိုက္ရပါတယ္။
ဇငၻာေၾဘ ၂၀၁၃ ေျရးေကာၾကၸဲေအၾကာင္း ်ပႏႅၫ္သံဳးသပၲင္်ပတဲ့ အစီရငၡံစာကို ေထာကၦၿပီး လာမယ့္ႏို၀ငၻာလ ၈ ရက္ေန႔မြာ က္င္းပမယ့္ ်မႏၼာ့ေျရးေကာၾကၸဲအၾတက္ စိုးရိမၥရာေၾတ ရြိလာပါတယ္။ စိုးရိမၥရာေကာင္းတဲ့ အခ္က္အလက္ေၾတကို သတင္းစာဂ္ာနယ္ေၾတနဲ႔ ေဖ့ျစၻတၡ္ လူမႈၾကႏ္ရကၥာမ္က္ႏြာေေၾတပၚမြာ အထင္အရြားေၾတ႔ ေနရတာေၾကာင့ၸါ။
(၁) ေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြင္ဥကၠ႒ဟာ စစၺိဳလၡ္ဳပ္ေဟာင္း တစ္ဦး်ဖစ္သလို ေျရးေကာၾကၸဲ ေကာၼရြင္အျဖဲ႔၀င္အမ္ားစုဟာလၫ္း စစၺဳိလ္ေၾတ ်ဖစ္ေနတယႅိဳ႕ မိုးေဇၿငိမ္းရဲ့ ေဖ့ျစၻတၡ္ စာမ္က္ႏြာမြာ ေအသးစိတ္ေဖာ္်ပထားပါတယ္။
၂၀၁၃ ခုႏြစၼြာ တေပၼတာ္အရာရြိ (၇၀) ကို ်ပၫ္ေထာငၥဳေျရးေကာၾကၸဲ ေကာၼရြင္႐ုံးမြာ လႊဲေ်ပာင္းတာ၀ႏၴမ္းေစခဲ့တယ္။ ၂၀၁၄ ခုႏြစ္ ကုႏၠာနီးမြာ ေနာကၳပ္ တေပၼတာ္အရာရြိ (၃၅) ဦး (ဗုုိလၼြဴး ၃၀ နဲ႔ ဗိုလ္ႀကီး ၅ ဦး) ကို ်ပၫ္ေထာငၥဳေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြင္႐ုံးမြာ ေရႊ႕ ေ်ပာင္းတာ၀ႏၴမ္းေစခဲ့တယႅိဳ ့ ဆိုပါတယ္။
်ပၫ္ေထာငၥဳ ေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြင္႐ုံးခ္ဳပ္ေအာကၠ ်ပၫၷယၷဲ ့တိုင္းေဒသႀကီး႐ုံး (၁၄) ႐ုံးမြာ ေျရးေကာၾကၸဲႀကီးၾကပၼယ့္ ထိပၧံဳးအရာရြိ (၁၄) ေယာက္ဟာ တေပၼတာ္သားေၾတခ္ၫ္း ်ဖစၲယ္။ ်မႏၼာႏိုင္ငံရြိ ခ႐ုိင္ေပါင္း (၆၉) ခ႐ုိင္ နဲ႔ ကိုယၸိဳင္အဳပၡ္ဳျပၡင့္ရ ေဒသ (၆) ခုရဲ႕ ေျရးေကာၾကၸဲ ႀကီးၾကပ္ေရး အရာရြိအားလံုးဟာလၫ္း တေပၼတာ္သားေၾတခ္ၫ္း်ဖစၲယႅိဳ႕ မိုးေဇၿငိမ္းရဲ့ ေဖ့ျစၻတၡၥာမ္က္ႏြာမြာ ေဖာ္်ပထားပါတယ္။
(၂) ေျရးေကာၾကၸဲေကာၼရြငၠ ပထမအႀကိမ္ မဲစာရင္းထုတ္်ပႏ္ရာမြာ အမြားအၾယင္း ၃၀ ရာႏႈႏ္းအထိ ရြိေနတယ္။ ဒါကို ေကာၼရြင္ဥကၠ႒ကိုယၱိဳင္ ၀ႏၡံခဲ့ပါတယ္။
(၃) ပထမအႀကိမၼဲစာရင္းမြာ မပါ၀င္သဴမ္ားနဲ႔ အခ္က္အလၾကႅဲသူမ္ားကို ႏိုင္ငံသားစိစစ္ေရးကတၼ္ား၊ အိမ္ေထာငၥဳဇယားမ္ား၊ ရျပၠကၱာ၀ႏၡံေထာကၡံစာမ္ားနဲ႔ ပူးၾတဲၿပီး ေလြ္ာကႅႊာ တငၡိဳင္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒုတိယအႀကိမ္ မဲစာရင္းထုတ္ေတာ့ ထပၼြားတယ္။
(၄) မဲစာရင္းထဲမြာ ေသဆံုးသူမ္ား၊ ႏိုင္ငံရပ္်ခားၾတင္ အလုပႅဳပ္ေနထိုင္သဴမ္ား၊ သကၦိဳင္ရာ ရျပၠက္အၾတင္း ေမနထိုင္သဴမ္ား ပါ၀င္ေနတယ္။ (မဲဆႏၵနယ္ေတာ္ေတာၼ္ားမ္ားမြာ လူမရြိဘဲနဲ႔ နာမၫ္ေၾတပါ၀င္ေနတာဟာ ေထာငၢဏႏ္း၊ ေသာင္းဂဏႏ္း ေအရအၾတက္ ်ဖစ္ေနတယႅိဳ ့ ဂ္ာနယၼ္ားမြာ ေရးသားေဖာ္်ပပါတယ္)
(၅) မဲ်ပားစာျရက္ေၾတကို မဲထည့ၼယ့္သဴ ေအရအၾတကၳကၸိဳၿပီး ႐ုိက္ႏြိပၴားတာ သႏ္းနဲ႔ ခ္ီၿပီး ရြိေနတယ္။ မဲထည့္ျခင့္ရသူေပါင္းဟာ သႏ္းသံုးဆယ္ေက္ာၸဲ ရြိပါမယ္။ (၂၀၁၀ ေျရးေကာၾကၸဲမြာ မဲစာရင္း၀င္သဴက ၂၉ သႏ္းရြိခဲ့ၿပီး မဲထည့္သဴက ၂၃သႏ္းနီးပါး ရြိခဲ့ပါတယ္)။ မဲဆႏၵရြင္ တစ္ဦးဟာ မဲ်ပားသံုး်ပားထည့္ရမြာ ်ဖစၲဲ့အၾတက္ မဲ်ပားလိုအပၡ္က္ဟာ သႏ္းတစ္ရာေမက္ာၸါဘူး။ ယခု ရိုက္ႏြိပၴားတာက သႏ္း ၁၃၅ သႏ္းေက္ာ္ ်ဖစၸါတယ္။ တခ္ိဳ႕တိုင္းေဒသႀကီးေၾတမြာ တိုင္းရင္းသားတခ္ိဳ႕ေအနနဲ႔ မဲေလး်ပားထည့္ရမြာ ်ဖစ္ေပမယ့္ ေအရအၾတကၠ သႏ္းဂဏႏ္းကို ေမက္ာၸါဘူး။
(၆) ႏိုင္ငံ်ခားမြာ အလုပႅဳပ္ေနထိုင္သဴေၾတ အနၫ္းဆံုး ေလးသႏ္းရြိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သံ႐ုံးေၾတမြာ မဲထည့္ျခင့္ရသူက ေသာင္းဂဏႏ္းေအရအၾတကၸဲ ရြိပါတယ္။ မဲထည့္ရာမြာ အဆင္ေ်ေပခ္ာေျမ႔ေအာင္ သံ႐ုံးေၾတက မစီစၪ္ေပးဘူးလိုု႔ ေ၀ဖႏ္ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံ်ခားမြာ အလုပႅဳပ္ေနထုုိင္သဴေၾတရဲ႕ အမၫ္ေၾတကိုု မဲစာရင္းထဲမြာ ေၾတ႔ရတယႅိဳု ့ ေရးသားၾကပါတယ္။
(၇) ႀကိဳတငၼဲေၾတ ထည့္ရာမြာ တံဆိပၲံဳးမြာ သံုးတဲ့မင္ေၾတ အ်မေႏၼ်ခာကၻဴး၊ မဲစာျရက္ေၾတကို အ၀ါေရာငၥကၠဴေၾတနဲ႔ ပံုႏြိပၴားတဲ့အၾတက္ ပါတီတံဆိပ္ေၾတ မသဲၾကဲဘူး၊ ႀကိဳတငၼဲထည့ၱဲ့ ပလတၥတစၸံဳးေၾတ အၾလယၷဲ႔ ျဖင့ႅိဳ႕ ရတယ္ စတဲ့ ေ၀ဖႏၡ္က္ေၾတ ၾထက္ေနပါတယ္။
(၈) အတိုက္အခံပါတီမ္ားအားေကာင္းတဲ့ တိုင္းရင္းသားေဒေသၾတမြာ ထိုးစစၧင္ၿပီး ေျရးေကာၾကၸဲမ်ဖစ္ေအာင္ ဖႏၲီးေနတယႅိဳ႕ တိုင္းရင္းသားအျဖဲ ့အစၫ္းေၾတက ေ်ပာေနပါတယ္။
(၉) ေျရးေကာၾကၸဲမြာ ဘယႅိဳ မဲထည့္ရမလဲ ဆိုတာကို ပညာေပးမႈအားနၫ္းတဲ့အၾတက္ တခ္ိဳ ႕ေဒသက ်ပၫ္သဴေၾတ ဘယႅိဳု မဲထည့္ရမလဲ မသိၾကဘူး။
(၁၀) စကၱငၻာလအၾတင္းမြာ ်မႏၼာ့တေပၼတာၠ အႀကီးအကဲေၾတ အစၥေရးႏိုင္ငံနဲ႔ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကို ၾသားေရာကၡဲ့တာဟာ ေျရးေကာၾကၸဲနဲ႔ ဘယႅိဳပတ္သကၼလဲလို႔ ၾတကၡ္ကၱာေၾတ ရြိေနပါတယ္။
(၁၁) ်မႏၼာႏိုင္ငံရဲ ့ ၂၀၁၅ ေျရးေကာၾကၸဲမြာ ဇငၻာေေၾဘျရးေကာၾကၸဲနဲ႔ ထူးထူး်ခား်ခား တိုကၦိဳင္ေနတဲ့ အခ္ကၠ ဒီမိုေကရစီေအ်ပာင္းအလဲ ဆိုတဲ့ ရြႏၢီ႐ုိင္းတို႔ ပါတီက အနီေရာင္ ၀တၥံဳေၾတ ၀တ္ၾကတယ္။ ေဒၚေအာငၧႏ္းစုၾကၫ္ရဲ႕ အမ္ဳိးသားဒီမိုေကရစီအျဖဲ႔ခ္ဳပ္ ၀တၥံဳနဲ႔ ေအရာငၲဴေနပါတယ္။ မူဂါဘီရဲ႕ ပါတီက အစိမ္းေရာင္ဦးထုပ္ေၾတ ေဆာင္းၾကတယ္။ သမၼတ ဦးသိႏ္းစိႏ္ရဲ႕ ်ပၫ္ေထာငၥဳႀကံ့ခိုင္ေရးနဲ႔ ၿဖံ႔ၿဖိဳးေရးပါတီက အစိမ္းေရာင္၀တၥံဳနဲ႔ ဆငၲဴပါတယ္။ တေပၼတာ္ရဲ႕ ၀တၥံဳသေစ္အရာင္ အစိမ္းႏုနဲ ့ အထူးဆငၲဴပါတယ္။
ဒီလို အခ္က္အလက္ေၾတ အ်ဖစ္အပ္က္ေေၾတၾကာင့္ ်မႏၼာ့ေျရးေကာၾကၸဲဟာလၫ္း ဇငၻာေၾဘလို ်ဖစ္ေလမလားလို႔ စိုးရိမ္ေနၾကရတာပါ။ ဘာပဲ်ဖစ္ေစ ်မႏၼာႏိုင္ငံရဲ႕ ၂၀၁၅ ေအေၾထၾထ ေျရးေကာၾကၸဲဟာ မဲစာရင္းအမြားအၾယင္းေၾတ တင္းၾကမ္းနဲ႔ပဲ ေနာက္ တပတ္အၾကာ ႏို၀ငၻာ ၈ ရက္ ေန႔မြာ က္င္းပပါေတာ့မယ္။ ေျရးေကာၾကၸဲရလဒၠ အမြႏၲရားကို မထင္ဟပ္ရင္ ဘာဆကႅဳပ္ၾကမလဲ ဆိုတာကို မဲထည့္ျခင့္ရတဲ့ ်ပၫ္သဴေေၾတရာ၊ မဲထည့္ျခင့ၼရတဲ့ ်ပၫ္သဴေၾတပါ စၪ္းစားထားၾကရမြာ ်ဖစၸါတယ္။ ဒီမိုေကရစီခရီး မနီးလြပါ။
ေမာင္သာမည